ಬಹುತೇಕ ನೆಟ್ಟಿಗರು ಜಾಲತಾಣಗಳಿಂದ ಪಡೆಯುವ ಸಂತೋಷ, ಸಂತೃಪ್ತಿಗಳು ಬಂಡವಾಳಶಾಹಿ ದೈತ್ಯ ಸಂಸ್ಥೆಗಳ ಲಾಭಕೋರತನವನ್ನು, ‘ಬಿಟ್ಟಿ ದುಡಿಮೆಯ’ ಮೂಲಕ ನೆಟ್ಟಿಗರ ಸಾಮಾಜಿಕ ಶ್ರಮವನ್ನು ಖಾಸಗಿ ಸಂಪತ್ತನ್ನಾಗಿ ಶೇಖರಿಸುವ ಬಂಡವಳಿಗರ ಅಮಾನುಷತೆ, ಅಮಾನವೀಯತೆಯನ್ನು ಇಲ್ಲವೆನಿಸುವುದಿಲ್ಲ. ಬಂಡವಾಳದ ಏಕೈಕ ಗುರಿ ಲಾಭ, ಹೆಚ್ಚು ಲಾಭ! ಹೊಸ ಹೊಸ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನಗಳ ಆವಿಷ್ಕಾರ ಜನಸಾಮಾನ್ಯರಲ್ಲಿ ಕಡಿಮೆ ಶ್ರಮ, ಹೆಚ್ಚಿನ ಸುಖ-ನೆಮ್ಮದಿಗಳ ಆಸೆ ಹುಟ್ಟಿಸಿದರೆ, ಬಂಡವಳಿಗರಿಗೆ ಅವನ್ನು ತಮ್ಮ ತೆಕ್ಕೆಗೆ ಪಡೆದುಕೊಂಡು ಶ್ರಮಿಕರ ಬಿಟ್ಟಿ ದುಡಿಮೆಯನ್ನು ಸಂಪತ್ತನ್ನಾಗಿಸುವುದು ಹೇಗೆಂಬ ಹಂಚಿಕೆಯಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಈ ಮಾಹಿತಿ-ಪ್ರಧಾನ ಡಿಜಿಟಲ್ ಯುಗದ ಬಂಡವಾಳದಲ್ಲಿ ಸಾಮಾಜಿಕ ಜಾಲತಾಣಗಳ ಹಿಂದಿರುವ ರಾಜಕೀಯವನ್ನು ಅವುಗಳು ಮುಂದೆ ಮಾಡುವ ತಾತ್ಕಾಲಿಕ ಸಂತೋಷವು ಮರೆಸದಂತೆ ನೋಡಿಕೊಳ್ಳುವ ಎಚ್ಚರ ಅತ್ಯಂತ ಮುಖ್ಯವಾದದ್ದು.
ಜನಸಾಮಾನ್ಯರ ಅರಿವಿಗೆ ಸುಲಭವಾಗಿ ನಿಲುಕದ, ಸಂವಹನ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ, ಮಾಹಿತಿ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ, ಡಿಜಿಟಲ್ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಮತ್ತು ಚಿನ್ಹೆಗಳನ್ನು ಬಳಸುವ ಅಲ್ಗೊರಿದಮ್ ಎಂಬ ತಂತ್ರ ಭಾಷೆಯ ಸಂಕೀರ್ಣ ಕೂಸಾದ ‘ಜಾಲತಾಣ’ವು ಅದರ ಹೆಸರೇ ಹೇಳುವಂತೆ ಮಾಹಿತಿ-ಸಂದೇಶ-ಚಿತ್ರ-ಸಂಗೀತ-ಆಟಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುವ ಪರಸ್ಪರ ಸಂಬಂಧಗಳಿಂದಾದ ‘ತಾಣಗಳ ಜಾಲ’. ಮೇಲುನೋಟಕ್ಕೆ ಬಯಸಿದವರೆಲ್ಲರಿಗೂ ಬಯಸಿದ್ದನ್ನು ಬಿಟ್ಟಿಯಾಗಿ ಕೊಡುವಂತೆ ತೋರುವ ಈ ತಾಣಗಳ ಜಾಲದಲ್ಲಿ ವಾಸ್ತವವಾಗಿ ಏನು ನಡೆಯುತ್ತಿದೆಎಂಬುದರ ಬಗ್ಗೆ ತಲೆಕೆಡಿಸಿಕೊಂಡವರು ಕಡಿಮೆಯೇ.
ಈ ಜಾಲತಾಣಗಳು ಬಿಟ್ಟಿ ಎನ್ನುವುದಾದರೆ, ಬೇಕೆನ್ನುವವರಿಗೆಲ್ಲಾ ಬಿಟ್ಟಿಯಾಗಿ ಏಕೆ ಸಿಗುತ್ತಿವೆ? ಹೇಗೆ ಸಿಗುತ್ತಿವೆ? ಈ ಜಾಲಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಲು ತಗಲುವ ಖರ್ಚನ್ನು ಹೇಗೆ ನಿಭಾಯಿಸುತ್ತಾರೆ? ಅಥವಾ ಯಾರು ಕೊಡುತ್ತಿದ್ದಾರೆ? ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ನಡೆಯುತ್ತಿರುವುದು ಯಾರಿಗೆ ಯಾರ ನಿರ್ದೇಶನವೂ ಇಲ್ಲದೆ ನೆಟ್ಟಿಗರು ತಮಗೆ ತಾವೇ ಮಾಡಿಕೊಂಡಿರುವ ಸಾಮಾಜಿಕ ಏರ್ಪಾಟಾಗಿದೆಯೆ? ಅಥವಾ ಖಂಡಾತರದಲ್ಲೆಲ್ಲೋ ಕುಳಿತಿರುವ, ಅಗೋಚರ ಜಾಲಿಗರ ಕೈಗೆ ಸಿಕ್ಕ ನೆಟ್ಟಿಗರು ಅನಿವಾರ್ಯವಾಗಿ ಆಡುತ್ತಿರುವ ಒಂದು ಮಾಯದ ಆಟವೆ? ಅಥವಾ ಅವರಿಗೇ ಗೊತ್ತಿಲ್ಲದಂತೆ ತಮ್ಮ ಖರ್ಚಿನಲ್ಲೇ ಆ ಜಾಲಿಗರಿಗಾಗಿ ಮಾಡುತ್ತಿರುವ ಬಿಟ್ಟಿ ದುಡಿಮೆಯೆ? ಕೆಲವರು ಇದು ಮನೋರಂಜನೆಯ ಆಕರ ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ. ಇನ್ನು ಕೆಲವರು ಖರ್ಚಿಲ್ಲದ ಮಾಹಿತಿಯ ಭಂಡಾರ ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ. ಮತ್ತೆ ಕೆಲವರಿಗೆ ಇದು ಯಾರ ನಿಯಂತ್ರಣಕ್ಕೂ ಸಿಗದೆ ಸ್ವಚ್ಛಂದವಾಗಿರುವ ಪ್ರಜಾತಾಂತ್ರಿಕ ಮಾಧ್ಯಮ. ಅಲ್ಲೊಬ್ಬರು, ಇಲ್ಲೊಬ್ಬರು ಇದು ಜನರ ಖಾಸಗಿತನಕ್ಕೆ ಲಗ್ಗೆ ಇಟ್ಟ ಆಧುನಿಕ ಗೂಢಚಾರಿಕೆಯ ತಂತ್ರಗಾರಿಕೆ ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ.
ಸಾಮಾಜಿಕ ಜಾಲತಾಣಗಳ ಒಡಲಿನಲ್ಲಿ ಇವೆಲ್ಲವೂ ಇರಬಹುದು, ಜೊತೆಗೆ ವರ್ಷವರ್ಷವೂ ಜಾಹಿರಾತುದಾರರರೊಂದಿಗಿನ ಮಾಹಿತಿ ರಾಶಿಯ ವ್ಯಾಪಾರದಲ್ಲಿ ಕೋಟ್ಯಾಂತರ ಡಾಲರ್ ಗಳಿಸುತ್ತಿರುವ ವ್ಯಾಪಾರೀ ಸಂಸ್ಥೆಗಳೂ ಹೌದು ಎನ್ನುವುದು ಆ ಸಂಸ್ಥೆಗಳೇ ಪ್ರಕಟಿಸುವ ಷೇರು ಬೆಲೆ ಮತ್ತು ವಾರ್ಷಿಕ ಲೆಕ್ಕಪತ್ರಗಳಿಂದ ತಿಳಿದುಬರುತ್ತದೆ. ಈ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಈ ಜಾಲತಾಣಗಳಿಗೆ ಒದಗಿಸುತ್ತಿರುವವರು ಯಾರು? ನೆಟ್ಟಿಗರು ತಮ್ಮ ಸ್ವಂತ ಹಣ, ಸಮಯ, ಉಪಕರಣಗಳನ್ನು ವ್ಯಯಮಾಡಿ ಜಾಲತಾಣಗಳನ್ನು ತಮ್ಮದೇ ಆದ ಸ್ವಂತ ಕಾರಣ-ಉದ್ದೇಶಗಳಿಗಾಗಿ ಬಳಸುತ್ತಾರೆ ಎಂಬುದು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗೇ ಇದೆ. ಹಾಗೆಯೇ ಅವರು ಹಾಗೆ ಜಾಲತಾಣಗಳನ್ನು ಬಳಸುವಾಗ ಬೇಕಾದಷ್ಟು ಸ್ವವಿರಗಳನ್ನು, ಅವರಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಇತರ ಮಾಹಿತಿಗಳನ್ನು ನೇರವಾಗಿ, ಪರೋಕ್ಷವಾಗಿ ಈ ಜಾಲತಾಣಗಳಿಗೆ ಒದಗಿಸುತ್ತಾರೆ ಎಂಬುದೂ ನಿಜವೇ. ನೆಟ್ಟಿಗರು ಸಾಮಾಜಿಕ ಜಾಲತಾಣ ಸಂಸ್ಥೆಗಳ ಕೂಲಿಗಳಾಗಿ ಬಿಟ್ಟಿ ದುಡಿಮೆಯನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ ಎಂಬ ವಾದವಿದೆ. ಆದರೆ, ನೆಟ್ಟಿಗರೇನೂ ಕೊಟ್ಟಮಾಹಿತಿಗಾಗಿ ಸಾಮಾಜಿಕ ಜಾಲತಾಣ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಿಂದ ಕೂಲಿ ಅಥವಾ ವೇತನವನ್ನೇನೂ ಪಡೆಯುವುದಿಲ್ಲ. ಅಂದ ಮೇಲೆ ಅವರು ಜಾಲತಾಣಗಳ ದುಡಿಮೆಗಾರರು ಹೇಗಾದಾರು? ನೆಟ್ಟಿಗರನ್ನು ದುಡಿಮೆಗಾರರು ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಿದರೆ ತಾನೆ, ಅವರು ಬಿಟ್ಟಿ ದುಡಿಮೆಗಾರರಾಗುವ ಪ್ರಶ್ನೆ?
ಕಾರ್ಲ್‍ಮಾಕ್ರ್ಸ್ ಪ್ರಕಟಿಸಿದ ಬರಹಗಳಲ್ಲಿ ಬಹು ಮುಖ್ಯವಾದ ಎರಡು ನಿರ್ವಚನಗಳು ಇವೆ. ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು ಶ್ರಮ. ಜೀವನಾಗತ್ಯ ವಸ್ತುಗಳ ಸೃಷ್ಟಿಗಾಗಿ ಶ್ರಮಿಕರು ಮಾಡುವ ಎಲ್ಲ ಕ್ರಿಯೆಗಳೂ ಶ್ರಮವೇ.
ಈ ಸೃಷ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ದೇಹ ಮತ್ತು ಮನಸ್ಸು (ಅಂದರೆ ಆಲೋಚನೆ, ಕಲ್ಪನೆ, ಪ್ರತಿಭೆ, ಕೌಶಲ, ತಂತ್ರ ಇತ್ಯಾದಿ) ಎರಡೂ ಸೇರಿರಬಹುದು. ಶ್ರಮಿಕರ ಶ್ರಮದ ಉತ್ಪನ್ನವು ದೈಹಿಕಶ್ರಮ ಪ್ರಧಾನವಾಗಿ ಹುಟ್ಟಿದ ‘ವಸ್ತು’ ಇರಬಹುದು. ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಒಂದು ಕೋಟು ಅಥವಾ ಒಂದು ಜೊತೆ ಚಪ್ಪಲಿ. ಹಾಗೆಯೇ ಮಾನಸಿಕಶ್ರಮ ಪ್ರಧಾನವಾಗಿ ಸೃಷ್ಟಿಯಾದ ‘ಸೇವೆ’ ಇರಬಹುದು. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಅಥವಾ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪ. ಆಧುನಿಕ ಕಾಲದ ಉದಾಹರಣೆಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುವುದಾದರೆ, ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಒಂದು ವಸ್ತು. ಅಲ್ಗೊರಿದಮ್ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ರಚಿಸಿದ ಸಾಫ್ಟ್‍ವೇರ್ ಒಂದು ಸೇವೆ. ವ್ಯಾವಹಾರಿಕವಾಗಿ ಕೋಟನ್ನು ಅಥವಾ ಕಂಪ್ಯೂಟರನ್ನು ಭೌತಿಕವಾದುದೆಂದೂ, ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ, ಯಾವುದೇ ಜ್ಞಾನ ಅಥವಾ ಸಾಫ್ಟ್‍ವೇರ್‍ಅನ್ನು ಅಭೌತಿಕವೆಂದೂ ಕರೆಯುವುದು ಹಿಂದಿನಿಂದಲೂ ವಾಡಿಕೆಯಾಗಿದೆ. ಮಡಕೆ ಎಂಬುದು ಜೇಡಿ, ನೀರು ಮತ್ತು ಬೆಂಕಿ ಎಂಬ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ದೇಹಶ್ರಮ ಮತ್ತು ಮೇಧಾಶ್ರಮದ ಮೂಲಕ ಸಂಯೋಜಿಸಿದ ಭೌತಿಕವಸ್ತು. ಮಾನವ ದೇಹದಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟುವ ಶ್ರಮಶಕ್ತಿಯೂ ಸೇರಿದಂತೆ ಶಕ್ತಿಯ ಎಲ್ಲ ರೂಪಗಳೂ ಅಗೋಚರವೇ ಹೊರತು ಅಭೌತಿಕವಲ್ಲ.
(‘ಮಡಕೆಯ ಮಾಡುವರೆ ಮಣ್ಣೇ ಮೊದಲು..’ ಎಂಬ ಬಸವಣ್ಣನವರ ವಚನವನ್ನು ಇಲ್ಲಿ ನೆನಪಿಸಿಕೊಳ್ಳಬಹುದು’). ‘ದೈಹಿಕಶ್ರಮದಿಂದ ಹುಟ್ಟಿದ್ದು ಭೌತಿಕ, ಬೌದ್ಧಿಕಶ್ರಮದಿಂದ ಹುಟ್ಟಿದ್ದು ಅಭೌತಿಕ’ ಎನ್ನುವ ವಿಭಾಗದ ಹಿಂದೆ ಭಾವನಾವಾದೀ ತರ್ಕದ ಪ್ರಭಾವ ಇದೆ. ಅಂದರೆ, ವಸ್ತುವಿನಿಂದ ಬೇರೆಯಾಗಿ ಅಭೌತಿಕವಾಗಿರುವುದು ಯಾವುದೂ ಇಲ್ಲ. ಮತ್ತು ಇವು ಶ್ರಮಸಂಬಂಧಜಾಲದಲ್ಲಿ ಸೃಷ್ಟಿಯಾಗುವುದರಿಂದ ಯಾವಾಗಲೂ ಸಾಮಾಜಿಕವೇ.
ಮಾಕ್ರ್ಸ್ ಮಾಡಿದ ಎರಡನೆಯ ಮುಖ್ಯ ನಿರ್ವಚನ, ಮೌಲ್ಯ. ಪ್ರಾಕೃತಿಕ ವಸ್ತುಗಳಿಗೆ ಮೌಲ್ಯವಿಲ್ಲ. ಮಾನವ ಶ್ರಮವನ್ನು ಅವಕ್ಕೆ ಸೇರಿಸಿದಾಗ ಮೌಲ್ಯ ಪ್ರಾಪ್ತಿಯಾಗುತ್ತದೆ. ಮೌಲ್ಯದಲ್ಲಿ ಎರಡು ವಿಧ. ಉಪಯೋಗಮೌಲ್ಯ ಮತ್ತು ವಿನಿಮಯ ಮೌಲ್ಯ.
ಬಂಡವಳಿಗರು ಶ್ರಮಿಕರ ಶ್ರಮಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಖರೀದಿಸಿ ಅವರಿಂದ ಪಡೆದ ಶ್ರಮದ ಒಂದು ಭಾಗಕ್ಕೆ ಮಾತ್ರ ವೇತನ ಕೊಟ್ಟು ವೇತನ ಕೊಡದ ಶ್ರಮದ ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಫಲವನ್ನು (ಮಿಗುತಾಯ ಮೌಲ್ಯವನ್ನು) ಅವರೇ ಇಟ್ಟುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. ಅಂದರೆ ಶ್ರಮಿಕರಿಂದ ಪಡೆದ ಬಿಟ್ಟಿ ದುಡಿಮೆಯೇ ಮತ್ತಷ್ಟು ಬಿಟ್ಟಿದುಡಿಮೆಗೆ ಬಂಡವಾಳವಾಗಿ ಶ್ರಮಿಕರ ಮೇಲಿನ ಶೋಷಣೆಯು ಮುಂದುವರೆಯುತ್ತದೆ. ಈ ವಿಶ್ವದ ಸಂಪತೆಲ್ಲವೂ ಶ್ರಮಿಕರ ಪಾವತಿ ಮಾಡದ ಬಿಟ್ಟಿ ದುಡಿಮೆಯ ಫಲವಾದ ಮಿಗುತಾಯ ಮೌಲ್ಯದ ಸಂಚಯವೇ. ವ್ಯಾಪಾರದ ಲಾಭ, ಭೂಮಿಯ ಬಾಡಿಗೆ ಮತ್ತು ಹಣದ ವ್ಯಾಪಾರದ ಬಡ್ಡಿಗಳು ಈ ಮಿಗುತೆ ಮೌಲ್ಯದ ವಿವಿಧ ರೂಪಗಳು.
ಈ ನಿರ್ವಚನಗಳನ್ನು ಹೇಗಿವೆಯೋ ಹಾಗೆ ಇವತ್ತಿನ ಸನ್ನಿವೇಶಕ್ಕೆ ಅನ್ವಯಿಸಿದರೆ, ನೆಟ್ಟಿಗರು ಜಾಲಿಗರಿಗೆ ಯಾವ ಬಿಟ್ಟಿ ದುಡಿಮೆಯನ್ನೂ ಕೊಡುತ್ತಿಲ್ಲ ಮತ್ತು ಅವರ ಶೋಷಣೆ ನಡೆಯುತ್ತಿಲ್ಲ ಎಂದು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗುತ್ತದೆ ಎಂಬುದು ಕೆಲವು ಚಿಂತಕರ ವಾದ. ಏಕೆಂದರೆ, ಅವರ ಪ್ರಕಾರ ಬಂಡವಳಿಗರು ಶ್ರಮಿಕರನ್ನು ಕೂಲಿ/ವೇತನ ಕೊಟ್ಟು ಉತ್ಪಾದನೆಯಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿಸಿ ಅವರಿಂದ ಅಗತ್ಯ ಶ್ರಮದ ಜೊತೆಗೆ ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಶ್ರಮವನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಂಡರೆ ಮಾತ್ರ ಬಿಟ್ಟಿ ದುಡಿಮೆ ಇದೆ ಎಂದು ಹೇಳಬಹುದು.
ಮತ್ತೆ ಕೆಲವರು, ಮಾರ್ಕ್ಸ್ ನಿರ್ವಚಿಸುವ ಶ್ರಮ, ಮೌಲ್ಯ, ಬಿಟ್ಟಿದುಡಿಮೆ ಮತ್ತು ಮಿಗುತಾಯ ಮೌಲ್ಯಗಳ ಆಂತರ್ಯವನ್ನು ವಿಸ್ತರಿಸಿದರೆ ಮಾತ್ರ ಈ ಡಿಜಿಟಲ್ ಯುಗದ ಬಂಡವಾಳವಾದದ ಹೊಸ ವರಸೆಗಳು ಅರ್ಥವಾಗುತ್ತವೆ ಎಂದು ವಿವರಿಸುತ್ತಾರೆ.
ಈ ವಾದ-ವಿವಾದಗಳಲ್ಲಿನ ಸತ್ಯಾಸತ್ಯತೆಯನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಜಾಗತೀಕರಣ ಪ್ರಾರಂಭವಾದ ಹೊಸದರಲ್ಲಿ, ಕಂಪ್ಯೂಟರ್, ಸ್ಮಾರ್ಟ್‍ಫೋನ್, ಜಾಲತಾಣಗಳು ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ಜಾಲತಾಣಗಳು ಜನಸಾಮಾನ್ಯರನ್ನು ಆವರಿಸುವ ಮೊದಲು, ಕೆಲವು ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಈಗಲೂ, ಬಂಡವಾಳಶಾಹಿ ವ್ಯಾಪಾರಿ-ಉದ್ಯಮಿಗಳು ಜನರಿಂದ ಮಾಹಿತಿ ಸಂಗ್ರಹಿಸಲು ಬಳಸುತ್ತಿದ್ದ ಕಲವು ವಿಧಾನಗಳನ್ನು ಪರಿಶೀಲಿಸಬಹುದು.
ಹಿಂದೆ-1. ಒಂದು ಉತ್ಪವನ್ನದ ಮಾರಾಟಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಬಳಕೆದಾರರ ಸಮೀಕ್ಷೆ ಮಾಡಬೇಕೆಂದರೆ, ಸಿಬ್ಬಂದಿಯನ್ನು ನೇಮಿಸಿಕೊಂಡು, ಮನೆ ಮನೆಗೆ ಹೋಗಿ ಸ್ಯಾಂಪಲ್‍ಗಳನ್ನು ಕೊಟ್ಟು, ಅವರ ಅಭಿಪ್ರಾಯಗಳನ್ನು ಪಡೆಯುವ ನೆಪದಲ್ಲಿ ಮನೆ ಮುಖ್ಯಸ್ಥನ ಸ್ವವಿವರ, ಮನೆ ಜನರ ವಿವರಗಳು, ಕುಟುಂಬದ ಆದಾಯ, ಶಿಕ್ಷಣ ಮಟ್ಟ, ಅಭಿರುಚಿ, ಇತ್ಯಾದಿ ವಿವರಗಳನ್ನು ಖುದ್ದಾಗಿ ಪಡೆಯಬೇಕಾಗಿತ್ತು. ಅದಕ್ಕೆ ತಗಲುತ್ತಿದ್ದ ವೆಚ್ಚ, ಸಮಯ ಮತ್ತು ಸಿಬ್ಬಂದಿಯ ತರಬೇತಿ ವೆಚ್ಚಗಳನ್ನು ಉದ್ಯಮಿಗಳೋ ಅವರ ಏಜೆಂಟರೋ ಭರಿಸಬೇಕಾಗಿತ್ತು.
ಈ ಡಿಜಿಟಲ್ ಯುಗದಲ್ಲಿ ಮಾಲ್‍ಗಳಲ್ಲಿ, ಜಾತ್ರೆ-ಉತ್ಸವ-ಮೇಳಗಳು ನಡೆಯುವ ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ ಕೇವಲ ಒಂದು ಪೆಟ್ಟಿಗೆ ಇಟ್ಟು ಬೇಕಾದ ವಿವರಗಳನ್ನು ಪೆಟ್ಟಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಹಾಕಿದರೆ ಬಹುಮಾನವಿದೆ ಎಂದು ಪ್ರಕಟಿಸಿದರೆ ಸಾಕು, ಸಮೀಕ್ಷೆಯು ಬಳಕೆದಾರರ ಖರ್ಚಿನಲ್ಲೇ ನಡೆದುಬಿಡುತ್ತದೆ. ಇದೇ ವಿಧಾನವನ್ನು ಸಮೀಕ್ಷೆ ನಡೆಸಬೇಕಾದ ನಗರದ ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿರಿಸಿ, ಬೆರಳೆಣಿಕೆಯ ಸಿಬ್ಬಂದಿಯೊಂದಿಗೆ ಬೇಕಾದ ಫಲಿತಾಶಗಳನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳುವುದು ಈಗ ಸಾಧ್ಯವಾಗಿದೆ. ಇದನ್ನು ಮಾಕ್ರ್ಸ್ ಹೇಳುವ ಮಾಮೂಲಿ ಅರ್ಥದಲ್ಲಿ ಜನಸಾಮಾನ್ಯರ ‘ಬಿಟ್ಟಿ ದುಡಿಮೆ’ ಎನ್ನಬಹುದೆ? ಇಲ್ಲಿ ಬಳಕೆದಾರರ ಶೋಷಣೆ ನಡೆದಿದೆಯೆ?
ಈಗ-2. ಸ್ಪರ್ಧೆಯ ನೆಪದಲ್ಲಿ ದೊಡ್ಡ ಬಹುಮಾನದ ಆಸೆ ತೋರಿಸಿ ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳ ಸ್ವಂತ ಖರ್ಚಿನಲ್ಲೇ ಹಾಡು, ನೃತ್ಯ ಮುಂತಾದ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಅಗತ್ಯ ವೆಚ್ಚಗಳೊಂದಿಗೆ ಏರ್ಪಡಿಸಿ ಸ್ಪರ್ಧೆಯಲ್ಲಿ ‘ಗೆದ್ದ’ ವ್ಯಕ್ತಿ-ತಂಡದ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವಲ್ಲದೆ, ಆಯ್ದ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳನ್ನೂ ತಿಂಗಳಾನುಗಟ್ಟಲೆ ಪ್ರಸಾರ ಸಾಮಗ್ರಿಯಾಗಿ ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುವ ವಿಧಾನ ಟಿವಿ ಕಂಪೆನಿಗಳಲ್ಲಿ ಈ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿದೆ. ವ್ಯಕ್ತಿ ಅಥವಾ ತಂಡಗಳಿಗೆ ಎಲ್ಲ ಸಮಾಧಾನಕರ/ಸಾಂಕೇತಿಕ ಪುರಸ್ಕಾರಗಳನ್ನು ಕೊಟ್ಟಮೇಲೂ ಈ ವಿಧಾನದಲ್ಲಿ ಅಡಕವಾಗಿರುವ ‘ಬಿಟ್ಟಿ ದುಡಿಮೆ’ಯ ಅಂಶವನ್ನು ಶೋಷಣೆ ಎನ್ನಲಾಗದೆ? ಹೆಚ್ಚು ಜನರು ವೀಕ್ಷಿಸಿದಷ್ಟೂ ಹೆಚ್ಚಿನ ಜಾಹಿರಾತುಗಳನ್ನು ಪಡೆಯುವ ಮೂಲಕ ಟಿವಿ ಕಂಪೆನಿಗಳು ಗಳಿಸುವ ಹಣವು ಪರೋಕ್ಷವಾಗಿ ಜನರಿಂದ ಉಪಾಯವಾಗಿ ಪಡೆಯುವ ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಶ್ರಮದ ಮೌಲ್ಯವೇ ಅಲ್ಲವೆ?ಬ್ಯಾಂಕಿನ ಸಿಬ್ಬಂದಿ ಒಂದು ಕಡೆ ಕುಳಿತು ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದ ಕೆಲಸದ ಹೊರೆಯನ್ನು ವಿಕೇಂದ್ರೀಕರಿಸಿ, ಅವರಿಗೆ ಕೊಡುತ್ತಿದ್ದ ವೇತನ-ಭತ್ಯೆಗಳನ್ನು ಉಳಿಸಿ, ಡಿಜಿಟಲೀಕರಣದ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಖಾತೆದಾರರೇ ತಮ್ಮ ಸ್ವಂತ ಖರ್ಚಿನಲ್ಲಿ ಏಟಿಎಮ್ ಗಳಿಗೆ ಹೋಗಿ ಅಥವಾ ಮನೆಯಲ್ಲೇ ಕುಳಿತು ತಮ್ಮ ಸ್ವಂತ ಖರ್ಚಿನಲ್ಲಿ ನಿರ್ವಹಿಸುವ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್, ಸ್ಮಾರ್ಟ್‍ಫೋನ್‍ಗಳ ಮೂಲಕ ಖಾತೆದಾರರ ಕೈಲೆ ಮಾಡಿಸುವ ‘ಸೇವೆ’ ಯಾರ ಸೇವೆ? ಮೇಲುನೋಟಕ್ಕೆ ಖಾತೆದಾರರಿಗೆ ಒದಗಿಸಿದ ವಿಶೇಷ ಸೌಲಭ್ಯದಂತೆ ಕಾಣುವ ಈ ‘ಸೇವೆ’ಯಲ್ಲಿ ಅಡಕವಾಗಿರುವುದು ಬ್ಯಾಂಕಿನ ಉದ್ಯೋಗಿಗಳಾಗಿ ಸಂಬಳ ಪಡೆಯದ ಜನರ ‘ಬಿಟ್ಟಿ ದುಡಿಮೆ’ಯೇ ಅಲ್ಲವೆ? ಈ ಬಿಟ್ಟಿ ದುಡಿಮೆಯಿಂದ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳಿಗೆ ಉಳಿತಾಯವಾಗುವ ಹಣವು ಮಾರ್ಕ್ಸ್ ಹೇಳುವ ಮಿಗುತಾಯ ಮೌಲ್ಯದ ಮತ್ತೊಂದು ರೂಪವಲ್ಲವೆ? ಹಾಗೆ ಉಳಿದ ಹಣ ಉನ್ನತ ಅಧಿಕಾರಿಗಳ ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಂಬಳಕ್ಕೆ, ಬ್ಯಾಂಕಿನ ‘ಆಧುನೀಕರಣಕ್ಕೆ’ ಅಂದರೆ ಇತರ ವ್ಯಾಪಾರಿಗಳಿಗೆ, ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಯಂತ್ರೋಪಕರಣಗಳಿಗಾಗಿ ಖರ್ಚುಮಾಡಬಹುದೇ ಹೊರತು ಖಾತೆದಾರರ ಠೇವಣಿಗಳಿಗೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಬಡ್ಡಿಯನ್ನು ಕೊಡುವುದಕ್ಕೆ ಬಳಕೆಯಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ಹಾಗೆ ನೋಡಿದರೆ, ಬಡ್ಡಿಯನ್ನೂ ಇಳಿಸಿ, ‘ಆಧುನೀಕರಣದ’ ವೆಚ್ಚಗಳನ್ನೂ ಬ್ಯಾಂಕಿನ ನಿರ್ವಹಣಾ ವೆಚ್ಚಗಳಿಗೆಂದು ಖಾತೆದಾರರಿಂದಲೇ ಪಡೆಯಬಹುದು. ಇಂಥ ಎಲ್ಲ ಉಳಿತಾಯವನ್ನೂ, ‘ಖಾತೆದಾರ-ಶ್ರಮಿಕರು’ ಹುಟ್ಟಿಸುವ ಮಿಗುತೆ ಮೌಲ್ಯವನ್ನು ಕ್ರೋಢೀಕರಿಸಿ ಬ್ಯಾಂಕಿನ ವಾರ್ಷಿಕ ಲಾಭ ಹೆಚ್ಚಿತೆಂದು ತೋರಿಸಬಹುದು. ಇಲ್ಲಿರುವ ಶೋಷಣಾ ವಿಧಾನ ಕಣ್ಣಿಗೆ ಕಾಣಿಸುತ್ತದೆಯೆ? ವರ್ಗೀಕರಿಸಲು, ಹೆಸರಿಸಲು ಬರುತ್ತದೆಯೆ?
ಸಾಮಾಜಿಕ ಜಾಲತಾಣಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಲು ತರಬೇತಿ ಪಡೆದ ನುರಿತ ಸಿಬ್ಬಂದಿ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಿಂದ ಸಂಬಳ ಪಡೆಯುತ್ತಾರೆ. ನೆಟ್ಟಿಗರ ಸಂಖ್ಯೆಗೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ ಇವರ ಸಂಖ್ಯೆ ಬೆರಳೆಣಿಕೆಯಷ್ಟು ಮಾತ್ರ. ನೆಟ್ಟಿಗರಿಂದ ಪಡೆಯುವ ಮಾಹಿತಿಗಳನ್ನು ಸಂಸ್ಕರಿಸಿ ವ್ಯಾಪಾರಿಗಳಿಗೆ ತಲುಪಿಸುವುದು, ಜಾಹಿರಾತುದಾರರನ್ನು ಜಾಲತಾಣದಲ್ಲಿ ಜಾಹಿರಾತು ಹೂಡುವಂತೆ ಆಕರ್ಷಿಸುವುದು ಇವರ ಕೆಲಸ. ಈ ಕೆಲಸಗಳಿಂದಾಗಿ ಅವರಿಗೆ ಸಿಗುವ ಸಂಬಳ ಅಲ್ಪವೇನಲ್ಲ, ನಿಜ. ಆದರೂ ಅವರ ದುಡಿಮೆಯಿಂದಾಗಿ ಜಾಲತಾಣ ಕಂಪೆನಿಗಳ ಆದಾಯವೇನೂ ಕೋಟಿಗಟ್ಟಲೆ ಹೆಚ್ಚುವುದಿಲ್ಲ. ಹಾಗಿದ್ದರೆ ನೆಟ್ಟಿಗರು ಜಾಲತಾಣಗಳ ಆದಾಯವನ್ನು ಈಗ ಇರುವಷ್ಟು ಅಗಾಧ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಹೇಗೆ ಹೆಚ್ಚಿಸುತ್ತಿರಬಹುದು?
ನೆಟ್ಟಿಗರು ಒಂದೇ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಮೂರು ಬಗೆಯ ಬಿಟ್ಟಿ ದುಡಿಮೆ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ಒಂದು, ಜಾಲತಾಣವನ್ನು ತೆರೆದ ಕ್ಷಣವೇ ಜಾಲತಾಣಕ್ಕೆ ಜಾಹಿರಾತುದಾರರಿಂದ ಹಣಸಂದಾಯವಾಗುವ ಸಮಯದ ಗಣನೆ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗುತ್ತದೆ. ಅಂದರೆ ನೆಟ್ಟಿಗರು ಜಾಲತಾಣವನ್ನು ವೀಕ್ಷಿಸಲು ತೆರೆಯುವುದೇ ಜಾಲತಾಣ ಕಂಪೆನಿಗೆ ಕೊಡುವ ‘ಬಿಟ್ಟಿ ದುಡಿಮೆ’ಯಾಗುತ್ತದೆ. ಎರಡು, ನೆಟ್ಟಿಗರು ಜಾಲತಾಣದಲ್ಲಿ ವಿಹರಿಸುತ್ತಿದ್ದಂತೆ, ಅವರಿಂದ ಪಡೆದ ಸಂಸ್ಕರಿಸಿದ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಆಧರಿಸಿ ಆ ನೆಟ್ಟಿಗರ ಇಷ್ಟ, ಆಯ್ಕೆ, ಮನೋಧರ್ಮಗಳನ್ನು ಆಧರಿಸಿ ಲಗತ್ತಿಸಿದ ಜಾಹಿರಾತು ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ನೆಟ್ಟಿಗರು ಅದನ್ನು ತೆರೆದರೆ ಸಾಕು, ಸರಕನ್ನು ಕೊಂಡುಕೊಳ್ಳಬೇಕೆಂದಿಲ್ಲ, ಜಾಹಿರಾತುದಾರರಿಂದ ಜಾಲತಾಣಕ್ಕೆ ಹಣ ರವಾನೆಯಾಗುತ್ತದೆ. ಮೂರು, ನೆಟ್ಟಿಗರು ಆ ಜಾಹಿರಾತಿನಲ್ಲಿ ನೋಡಿದ ಸರಕನ್ನು ಖರೀದಿಸಿದರೆ, ಆಗಲೂ ಜಾಲಿಗ ಕಂಪೆನಿಗೆ ಜಾಹಿರಾತುದಾರರಿಂದ ಹಣ ಸಂದಾಯವಾಗುತ್ತದೆ.
ಇದಲ್ಲದೆ ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬ ನೆಟ್ಟಿಗನೂ ಬಳಕೆದಾರನಾಗಿ ಜಾಲತಾಣವನ್ನು ತೆರೆಯುತ್ತಲೇ ಎರಡು ಬಗೆಯ ‘ಬಿಟ್ಟಿ ದುಡಿಮೆ’ಯಲ್ಲಿ ತೊಡಗುತ್ತಾನೆ. ಒಂದು, ತನ್ನ ಸ್ವವಿವರಗಳನ್ನು ಜಾಲತಾಣದಲ್ಲಿ ಬಿಡುತ್ತಾನೆ. ಒಂದು ಎಲೆಯನ್ನು ಮುಟ್ಟಿದರೆ ಇಡೀ ಮರವೇ ಸ್ಪಂದಿಸುವಂಥ ಸಂಪರ್ಕಜಾಲವುಳ್ಳ ಜಾಲತಾಣಗಳಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಸ್ವವಿವರಗಳನ್ನು ಕೊಡುವುದರೊಂದಿಗೆ ತನ್ನೊಂದಿಗೆ ನಾನಾ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಸಂಪರ್ಕವಿರುವ ಎಲ್ಲರ ವಿವರಗಳನ್ನೂ ಜಾಲತಾಣಕ್ಕೆ ತಲುಪಿಸುವ ಕೊಂಡಿಯಾಗುತ್ತಾನೆ.
ಈ ಜಾಲತಾಣಗಳನ್ನು ತೆರೆಯುವ ನೆಟ್ಟಿಗರ ಆಸೆ, ಆಯ್ಕೆ, ಅನಿಷ್ಟ, ರಾಜಕೀಯ ಒಲವು, ಕುಟುಂಬದ ಸದಸ್ಯರ ವಿವರಗಳು ಇನ್ನೂ ಅದೆಷ್ಟೋ ಮಾಹಿತಿಗಳನ್ನು ತಾಣದ ಮಾಹಿತಿ ಭಂಡಾರದೊಳಕ್ಕೆ ಬಸಿದುಕೊಳ್ಳುವಂತೆ ಸಾಮಾಜಿಕ ಜಾಲತಾಣಗಳು ರಚನೆಯಾಗಿವೆ. ಒಬ್ಬ ಶ್ರಮಿಕನನ್ನು ನೇಮಿಸಿಕೊಂಡು ಅವನಿಂದ ಶ್ರಮವನ್ನು ಬಸಿದುಕೊಂಡು ‘ಬಿಟ್ಟಿ ದುಡಿಮೆಯ’ ಲಾಭವನ್ನು ಪಡೆಯುವ ಬಂಡವಾಳಶಾಹಿ ಉತ್ಪಾದನಾ ವಿಧಾನವೇ ಇಲ್ಲೂ ಬಳಕೆಯಾಗುತ್ತದೆ. ಮಾಮೂಲಿ ಅರ್ಥದಲ್ಲಿ ಕಾಪಿರೈಟ್ ನಿರ್ಬಂಧವಿಲ್ಲದೆ ಕೇವಲ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಮುಕ್ತವಾಗಿ ಕೊಡಲೆಂದೇ ರಚಿತವಾಗಿರುವ ಒಂದೆರಡು ಜಾಲತಾಣಗಳನ್ನು ಬಿಟ್ಟರೆ ಉಳಿದೆಲ್ಲ ಜಾಲತಾಣಗಳೂ ಬಿಟ್ಟಿಯಾಗಿ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಕಲೆಹಾಕಿ ವಾಣಿಜ್ಯವೂ ಸೇರಿದಂತೆ ಅನೇಕ ಸ್ವಹಿತಾಸಕ್ತಿಯ ಉದ್ದೇಶಗಳಿಗಾಗಿಯೇ ಬಾಯಿತೆರೆದು ಕುಳಿತಿರುತ್ತವೆ.
ಈ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಬಳಕೆದಾರರು ಯಾವುದೇ ವಾಣಿಜ್ಯಮಳಿಗೆ ಹೋಗಿ ಏನನ್ನೇ ಕೊಂಡರೂ ‘ಖರೀದಿ’ ಪೂರ್ಣವಾಗುವ ಮೊದಲು ‘ಫೀಡ್‍ಬ್ಯಾಕ್’ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಬಳಕೆದಾರನ ಸ್ವವಿವರಗಳನ್ನು, ಅವನ/ಅವಳ ಶಿಕ್ಷಣಮಟ್ಟ ಇತ್ಯಾದಿಯನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸುವುದು ಸಾಮಾನ್ಯ ಸಂಗತಿಯಾಗಿದೆ. ಸರಕುಗಳನ್ನು ಮಾರುವುದಕ್ಕಾಗಿಯೇ ಸಂಘಟಿತವಾಗುವ ವಾಣಿಜ್ಯಮೇಳಗಳು ಬಳಕೆದಾರರು ಬಂದರೆ ಸಾಕೆಂದು ಕಾಯುತ್ತಾ ಕುಳಿತಿದ್ದರೂ, ‘ಪ್ರವೇಶ ಉಚಿತ’ ಎಂದು ಎಲ್ಲ ಕಡೆಗಳಲ್ಲಿ ಜಾಹೀರು ಮಾಡುವುದು ಹಾಸ್ಯಾಸ್ಪದ ಎನಿಸಿದರೂ, ಹಾಗೆ ಜಾಹೀರು ಮಾಡುವ ಮೂಲಕ ಬಳಕೆದಾರರಲ್ಲಿ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಅಂತರ್ಗತವಾಗಿರುವ ‘ಬಿಟ್ಟಿ’ ಬಗೆಗಿನ ದುರಾಸೆಯನ್ನು ಚೆನ್ನಾಗಿ ಬಳಕೆಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ.
ಕುರಿಯನ್ನು ಒಮ್ಮೆ ದೊಡ್ಡಿಯೊಳಕ್ಕೆ ಬಿಟ್ಟುಕೊಂಡರೆ ಸಾಕು, ಅದರ ತುಪ್ಪಟ ಎಷ್ಟು ಬೆಳೆದಿದೆ, ಎಷ್ಟನ್ನು, ಯಾವಾಗ ಕತ್ತರಿಸಬೇಕೆಂಬುದು ಕುರಿಗಾಹಿಗೆ ಗೊತ್ತಿರುವಂತೆ ಬಳಕೆದಾರರು ಮೇಳದೊಳಕ್ಕೆ ಕಾಲಿಟ್ಟರೆ ಸಾಕು ಅವರಿಂದ ಮಿಗುತಾಯ ಮೌಲ್ಯವನ್ನು ಪಡೆಯುವುದು ಹೇಗೆ ಎಂಬುದು ವ್ಯಾಪಾರಿಗಳಿಗೆ ಗೊತ್ತು.
ಬಹಳಷ್ಟುಸಲ ನೆಟ್ಟಿಗನೇ ಸ್ವಇಚ್ಛೆಯಿಂದ, ಸ್ವಸಂತೋಷಕ್ಕಾಗಿ, ಹೆಸರಿನ ಆಸೆಗಾಗಿ ಇನ್ನೂ ಅನೇಕ ಸುಪ್ತ ಆಕಾಂಕ್ಷೆಗಳನ್ನು ಪೂರೈಸಿಕೊಳ್ಳಲು ತಾನೇ ಸಂಪಾದಿಸಿದ, ಸಂಗ್ರಹಿಸಿದ, ಸೃಷ್ಟಿಸಿದ, ವಿಷಯ-ಚಿತ್ರ-ವೀಡಿಯೋ ಸಾಮಗ್ರಿಯನ್ನು ತನ್ನ ಖರ್ಚಿನಲ್ಲೇ ಜಾಲತಾಣಕ್ಕೆ ತುಂಬುತ್ತಾನೆ. ಅವಕ್ಕೆ ಜಾಗ ಕೊಟ್ಟ ಉಪಕಾರಕ್ಕಾಗಿ ಜಾಲತಾಣವು ಅದನ್ನು ತನ್ನ ಸಾಮಗ್ರಿಯಾಗಿ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವುದರ ಮೂಲಕ ನೆಟ್ಟಿಗನ ‘ಬಿಟ್ಟಿ ದುಡಿಮೆ’ಯನ್ನು ತನ್ನ ಆದಾಯಕ್ಕಾಗಿ ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ನೆಟ್ಟಿಗನ ‘ಸಮ್ಮತಿ’ಯನ್ನು ಯಾವುದೋ ಸಂದು ಗೊಂದಿನಲ್ಲಿ ಇರಿಸಿ, ನಿಬಂಧನೆಗಳಿಗೆ ‘ನನ್ನ ಒಪ್ಪಿಗೆ ಇದೆ’ ಎಂಬುದು ಮಾತ್ರ ಎದ್ದುಕಾಣುವಂತೆ ನಿಬಂಧನೆಯ ಪತ್ರವು ರಚಿತವಾಗಿರುತ್ತದೆ.
ಪತ್ರಿಕೆಗಳು, ಜಾಹಿರಾತುಗಳು ಕಡಿಮೆಯಿದ್ದಾಗ ಓದುಗ-ಲೇಖಕರಿಂದ ಆಹ್ವಾನಿಸಿದ ಬರಹ-ಚಿತ್ರಗಳಿಗೆ ಜಾಗಕೊಟ್ಟು ‘ಸಂಸ್ಕøತಿ ಪ್ರೀತಿ’ಯನ್ನು ನಟಿಸುತ್ತಾ ಓದುಗರ ಶ್ರಮವನ್ನು ಬಿಟ್ಟಿಯಾಗಿ ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುವ ನಯವಂಚನೆ ಮುದ್ರಣ ಮಾಧ್ಯಮಗಳಲ್ಲೂ ಇದೆ.
ವಿಶ್ವದಾದ್ಯಂತ ಊಳಿಗಮಾನ್ಯ ಸಮಾಜಗಳ ವಾಣಿಜ್ಯ ಬಂಡವಾಳವು 16ನೇ ಶತಮಾನದಿಂದೀಚೆಗೆ ಯೂರೋಪಿನ ಸಮಾಜಗಳಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಔದ್ಯಮಿಕ ಕ್ರಾಂತಿಯಿಂದಾಗಿ ಔದ್ಯಮಿಕ ಬಂಡವಾಳವಾಗಿ ಬಂಡವಳಿಗ ಮತ್ತು ಶ್ರಮಿಕ ಎಂಬ ವರ್ಗಗಳ ಹುಟ್ಟಿಗೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು. ಅಲ್ಲಿಂದೀಚೆಗೆ ನಿರಂತರವಾಗಿ ನಡೆಯುತ್ತಲೇ ಇರುವ ಯಂತ್ರೋಪಕರಣಗಳ ಆವಿಷ್ಕಾರಗಳು ಬಂಡವಳಿಗರು ಮತ್ತು ಶ್ರಮಿಕರ ನಡುವಿನ ಶ್ರಮಸಂಬಂಧಗಳನ್ನು, ಉತ್ಪಾದನಾ ವಿಧಾನಗಳನ್ನು, ಬಂಡವಾಳಶಾಹಿಯ ಸ್ವರೂಪವನ್ನು ಮಾರ್ಪಡಿಸುತ್ತಲೇ ಬಂದಿವೆ. ಇಪ್ಪತ್ತನೇ ಶತಮಾನದ ಆದಿಯಲ್ಲಿ ಬೆರಳೆಣಿಕೆಯ ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಅಸ್ತಿತ್ವಕ್ಕೆ ಬಂದ ಸಮಾಜವಾದೀ ಶ್ರಮಸಂಬಂಧಗಳು ಮತ್ತು ಉತ್ಪಾದನಾ ಸಂಬಂಧಗಳ ಪ್ರಭಾವದ ಹೊರತಾಗಿಯೂ ಜಾಗತಿಕ ಬಂಡವಾಳವು ಜನಸಾಮಾನ್ಯರ ಮೇಲೆ ತನ್ನ ಹಿಡಿತವನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಂಡೇ ಬಂದಿದೆ. ಬಿಕ್ಕಟ್ಟಿನ ಮೇಲೆ ಬಿಕ್ಕಟ್ಟುಗಳನ್ನು ಎದುರಿಸುತ್ತಿದ್ದರೂ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನವನ್ನು ತನ್ನ ಕೈಲಿರಿಸಿಕೊಂಡೇ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಮತ್ತು ಡಿಜಿಟಲ್ ಯಂತ್ರೋಪಕರಣಗಳ ಹಣಕಾಸು ಬಂಡವಾಳ-ಕಾರ್ಪೋರೇಟ್ ಬಂಡವಾಳದ ಸ್ವರೂಪವನ್ನು ಪಡೆಯುವ ಹೊತ್ತಿಗೆ ‘ಇಡೀ ಸಮಾಜವೇ ಒಂದು ಕಾರ್ಖಾನೆ, ಎಲ್ಲ ಬಳಕೆದಾರರೂ ಕಾರ್ಮಿಕರು’ ಎನ್ನಬಹುದಾದ ಹಂತವನ್ನು ತಲುಪಿದೆ.
ಈ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಜನಸಾಮಾನ್ಯರ ವರ್ಗಬೇಧಗಳನ್ನೂ ಮೀರಿ ಎಲ್ಲರನ್ನೂ ಆವರಿಸಿರುವ ಜಾಲತಾಣಗಳು ಅವನ್ನು ಬಳಸುವ ನೆಟ್ಟಿಗರ ‘ನೋಡುವಿಕೆಯನ್ನು’ ದುಡಿಮೆಯನ್ನಾಗಿಸಿದೆ. ಅವರನ್ನು ಬಳಕೆದಾರ-ಉತ್ಪಾದಕ ಎಂಬ ಸಂಕೀರ್ಣ ದುಡಿಮೆಗಾರರನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿದೆ. (ಕನ್ಸ್ಯೂಮರ್ ಮತ್ತು ಪ್ರೊಡ್ಯೂಸರ್ ಪದಗಳ ಹೈಬ್ರಿಡ್ ಆಗಿ, ಪ್ರೊಸ್ಯೂಮರ್ ಎಂಬ ಪದ ಈಗಾಗಲೇ ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿದೆ). ಅತ್ಯಂತ ಸಂಕೀರ್ಣವಾದ ಇಂದಿನ ಬಂಡವಾಳಶಾಹಿಯು ನಡೆಸುತ್ತಿರುವ ಶೋಷಣೆಯ ಈ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯನ್ನು, ಹಿಂದಿನ ದಿನಗಳ ಶ್ರಮಿಕರು ಕಾರ್ಖಾನೆ-ಉದ್ಯಮಗಳಲ್ಲಿ ತುತ್ತಾಗುವ ಶೋಷಣೆಯೊಂದಿಗೆ ಹೋಲಿಸುವಾಗ ಸಾಕಷ್ಟು ಕ್ಲಿಷ್ಟ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳನ್ನು ಎದುರಿಸಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ವೀಕ್ಷಿಸುವುದೇ ಹೇಗೆ ಬಿಟ್ಟಿ ದುಡಿಮೆಯಾಗುತ್ತದೆ ಎನ್ನುವುದು ಮಾರ್ಕ್ಸ್ ಹೇಳುವ ಶೋಷಣೆಯ ಯಾವ ಗಂಧವೂ ಇಲ್ಲದವರಿಗಂತೂ ಅರ್ಥವಾಗುವುದು ಕಷ್ಟ.
ಈಗ ಎಲ್ಲರ ಮನೆಗಳಲ್ಲೂ ಇರುವ ಟೀವಿ ವಾಹಿನಿಗಳು ವೀಕ್ಷಿಸುವವರನ್ನೇ ಹೊಸಬಗೆಯ ಕಾರ್ಮಿಕರನ್ನಾಗಿ ಮಾಡುತ್ತಿವೆ. ಅವರು ಟಿವಿ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳನ್ನು ನೋಡುವುದೇ ಒಂದು ಕಾಯಕವಾಗುತ್ತದೆ. ಹೆಚ್ಚು ಜನರು ನೋಡಿದಷ್ಟೂ ಆ ವಾಹಿನಿಯ ಟಿಆರ್‍ಪಿ ಹೆಚ್ಚುತ್ತದೆ. ಟಿಆರ್‍ಪಿ ಹೆಚ್ಚಿದಷ್ಟೂ ಜಾಹಿರಾತುಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ಹೆಚ್ಚುತ್ತದೆ. ಅದರಿಂದ ವಾಹಿನಿಯ ಗಳಿಕೆ ಹೆಚ್ಚುತ್ತದೆ. ಇದು ಒಮ್ಮುಖದ ‘ಕಾರ್ಮಿಕತೆ’. ಆದರೆ ಸಾಮಾಜಿಕ ಜಾಲತಾಣಗಳಲ್ಲಿ ನೆಟ್ಟಿಗರ ವೀಕ್ಷಣೆಯು ಕಾಯಕವೂ ಹೌದು, ಮಿಗುತಾಯ ಮೌಲ್ಯವನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸುವ ದುಡಿಮೆಯೂ ಹೌದು.
ಒಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಈ ಡಿಜಿಟಲ್ ಯುಗದ ಬಂಡವಳಿಗರ ಪಾಲಿಗೆ ಬಳಕೆದಾರನ ಬಳಕೆಯೇ ಹೇಗೆ ಬಿಟ್ಟಿ ದುಡಿಮೆಯಾಗಿ ಶೋಷಣೆಯಾಗಬಲ್ಲದು ಎಂಬುದನ್ನು ಒಂದು ಸಾಮಾನ್ಯ ಉದಾಹರಣೆಯನ್ನು ಕೊಡಬಹುದು. ಮಾರುವುದಕ್ಕಾಗಿಯೇ ಸಾಕುವ ಕುರಿ, ಕೋಳಿ, ಮೇಕೆಗಳು ಮತ್ತು ಹಾಲಿನ ವ್ಯಾಪಾರಕ್ಕಾಗೇ ‘ಸಾಕುವ’ ಹಸು-ಎಮ್ಮೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ ಡಿಜಟಲ್ ಯುಗದ ಬಂಡವಾಳಶಾಹಿ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ನೆಟ್ಟಿಗರನ್ನು ಏತಕ್ಕಾಗಿ ‘ಸಾಕುತ್ತಿವೆ’ ಎಂಬುದು ಅರ್ಥವಾಗಬಹುದು. ಈ ಪ್ರಾಣಿಗಳಬಗ್ಗೆ ಸಾಕುವವರು ತೋರಿಸುವ ಕಾಳಜಿ, ಕೊಡುವ ಮೇವು, ಹಿಂಡಿ ನೀರು, ಔಷಧೋಪಚಾರಗಳೆಲ್ಲಾ ಅವು ಹೆಚ್ಚು ಕೊಬ್ಬಿ, ಹೆಚ್ಚು ಹಾಲುಕೊಟ್ಟು ಹೆಚ್ಚು ಲಾಭ ಬರಲಿ ಎಂಬುದೇ ಆಗಿದೆ.
ಹೀಗಾಗಿ ಈ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಕೆಲಸವೇ ತಿನ್ನುವುದು. ಅವುಗಳ ಸ್ವಂತ ಅಸ್ತಿತ್ವಕ್ಕೆ ಯಾವ ಬೆಲೆಯೂ ಇಲ್ಲ. ಅವು ಆ ಕ್ರಿಯೆಯಿಂದ ಉತ್ಪತ್ತಿಮಾಡುವುದೆಲ್ಲಾ ಮಾರಬಹುದಾದ ಸರಕನ್ನು. ಅದಲ್ಲದೆ, ಸಾಕುವವರಿಗೆ ಮತ್ತಷ್ಟು ಹಣ ತಂದುಕೊಡಬಲ್ಲ ಹಿಕ್ಕೆ, ತುಪ್ಪಟ, ಸಗಣಿ, ಗಂಜಲಗಳನ್ನು ಬದುಕಿರುವ ತನಕವೂ, ಚಕ್ಕಳ-ಮೂಳೆಗಳನ್ನು ಸತ್ತಮೇಲೂ ಬಿಟ್ಟುಹೋಗುತ್ತವೆ. ತಿನ್ನುವಾಗ ಅವು ‘ಮೇವನ್ನು ಆನಂದಿಸುತ್ತವೆ’ ಎಂಬುದು ಅವಕ್ಕೆ ಮಾಡುವ ಎಲ್ಲ ಆರೈಕೆಯು ಅವಕ್ಕಾಗಿ ಅಲ್ಲ, ಸಾಕುವವರ ಲಾಭಕ್ಕಾಗಿ ಎಂಬ ಸತ್ಯವನ್ನು ತಿರಸ್ಕರಿಸುವುದಿಲ್ಲ. ಸಣ್ಣಪುಟ್ಟ ಆದಾಯದವರೂ ಸೇರಿದಂತೆ, ಬಹುತೇಕ ನೆಟ್ಟಿಗರು ಜಾಲತಾಣಗಳಿಂದ ಪಡೆಯುವ ಸಂತೋಷ, ಸಂತೃಪ್ತಿಗಳು ಬಂಡವಾಳಶಾಹಿ ದೈತ್ಯ ಸಂಸ್ಥೆಗಳ ಲಾಭಕೋರತನವನ್ನು, ‘ಬಿಟ್ಟಿ ದುಡಿಮೆಯ’ ಮೂಲಕ ನೆಟ್ಟಿಗರ ಸಾಮಾಜಿಕ ಶ್ರಮವನ್ನು ಖಾಸಗಿ ಸಂಪತ್ತನ್ನಾಗಿ ಶೇಖರಿಸುವ ಬಂಡವಳಿಗರ ಅಮಾನುಷತೆ, ಅಮಾನವೀಯತೆಯನ್ನು ಇಲ್ಲವೆನಿಸುವುದಿಲ್ಲ. ಬಂಡವಾಳದ ಏಕೈಕ ಗುರಿ ಲಾಭ, ಹೆಚ್ಚು ಲಾಭ! ಹೊಸ ಹೊಸ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನಗಳ ಆವಿಷ್ಕಾರಗಳು ಜನಸಾಮಾನ್ಯರಲ್ಲಿ ಕಡಿಮೆ ಶ್ರಮ, ಹೆಚ್ಚಿನ ಸುಖ-ನೆಮ್ಮದಿಗಳ ಆಸೆ ಹುಟ್ಟಿಸಿದರೆ, ಬಂಡವಳಿಗರಿಗೆ ಅವನ್ನು ತಮ್ಮ ತೆಕ್ಕೆಗೆ ತೆಗೆದುಕೊಂಡು ಶ್ರಮಿಕರ ಬಿಟ್ಟಿ ದುಡಿಮೆಯನ್ನು ಸಂಪತ್ತನ್ನಾಗಿಸುವುದು ಹೇಗೆ ಎಂಬ ಹಂಚಿಕೆಯಾಗಿರುತ್ತದೆ.
ಜನರು, ಶೋಷಣೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಹೆಚ್ಚು ಅರಿವು, ತಿಳುವಳಿಕೆಗಳನ್ನು ಪಡೆದು ಬಂಡವಾಳವಾದವನ್ನು ತಿರಸ್ಕರಿಸಿ ಸವi ಸಮಾಜವನ್ನು ಕಟ್ಟುವವರೆಗೂ ಬಂಡವಳಿಗರು ಮೇಲುಗೈ ಪಡೆದು ಜನಸಮುದಾಯವನ್ನು ವಂಚಿಸುತ್ತಲೇ ಇರುತ್ತಾರೆ. ಇದಕ್ಕಾಗಿ ಬೇಕಾದ ಸಮಗ್ರ ರಾಜಕೀಯ ದೃಷ್ಟಿ ಮಾಕ್ರ್ಸ್‍ವಾದದಿಂದ ಮಾತ್ರ ದೊರೆಯುವಂಥದು. ಈ ಮಾಹಿತಿ ಪ್ರಧಾನ ಡಿಜಿಟಲ್ ಯುಗದ ಬಂಡವಾಳದಲ್ಲಿ ಸಾಮಾಜಿಕ ಜಾಲತಾಣಗಳ ಹಿಂದಿರುವ ರಾಜಕೀಯವನ್ನು ಅವುಗಳು ಮುಂದೆ ಮಾಡುವ ತಾತ್ಕಾಲಿಕ ಸಂತೋಷವು ಮರೆಸದಂತೆ ನೋಡಿಕೊಳ್ಳುವ ಎಚ್ಚರ ಅತ್ಯಂತ ಮುಖ್ಯವಾದದ್ದು. ಜಾಗ್ರತನಾಗು ಬಳಕೆದಾರ ಜಾಗ್ರತನಾಗು ಎನ್ನುವ ಸಂದೇಶ ಬಳಕೆದಾರರಾದ ನೆಟ್ಟಿಗರಿಗೆ ತೀರಾ ಅವಶ್ಯಕ.
