-ವಸಂತರಾಜ ಎನ್.ಕೆ.
ಅತ್ಯಂತ ಬಿಸಿಯಾದ ದಶಕದ ಅತ್ಯಂತ ಬಿಸಿಯಾದ ವರ್ಷವಾದ 2023ರಲ್ಲಿ ದುಬೈನಲ್ಲಿ ನಡೆದ COP 28 ಜಾತಿಕ ಪರಿಸರ ಸಮ್ಮೆಳನಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು ಮೈಲಿಗಲ್ಲಾಗಬೇಕಿತ್ತು. ಆದರೆ ದೇಶಗಳು ಈಗಾಗಲೇ ಜಾರಿ ಮಾಡಲು ಯತ್ನಿಸುತ್ತಿರುವ “ಪಳೆಯುಳಿಕೆ ಇಂಧನಗಳಿಂದ ಪರಿವರ್ತನೆ”ಯ ನಿರ್ಧಾರವನ್ನು ದಾಖಲಿಸುವುದರ ಹೊರತಾಗಿ, ಮತ್ತು 1.5 ಡಿಗ್ರಿ ಸಿ ಗುರಿಯನ್ನು ಸಾಧಿಸಲು ಹೆಚ್ಚಿನ ಹೊರಸೂಸುವಿಕೆ ಕಡಿತದ ವಿಶಾಲ ಜಾಗತಿಕ ಗುರಿಯನ್ನು ಸೂಚಿಸಿದ್ದು ಬಿಟ್ಟರೆ COP28 ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಾಧನೆಯನ್ನೇನೂ ಮಾಡಲಿಲ್ಲ. ಅಂತಿಮ ಕರಡು ಪಳೆಯುಳಿಕೆ ಇಂಧನಗಳ ಉತ್ಪಾದನೆ ಮತ್ತು ಬಳಕೆಯನ್ನು ಇನ್ನಷ್ಟು ಕಾಲ ಮುಂದುವರೆಸುವ ಅನೇಕ ಲೋಪದೋಷಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು. ಅತ್ಯಾಧುನಿಕ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಕಂಪನಿಗಳು ಮತ್ತು ಶ್ರೀಮಂತ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಹೊಂದಿದ ದೇಶಗಳ ಪರವಾಗಿತ್ತು. ಪಳೆಯುಳಿಕೆ ಇಂಧನ ಉದ್ಯಮವು ಸಂತೋಷದಿಂದ ಹಿಂತಿರುಗಿತು, ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಹೊಂದಿದ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು ಅಂತರ-ರಾಷ್ಟ್ರ ಸಮಾನತೆಯ ವಿರುದ್ಧ ಮತ್ತೊಂದು ಹೊಡೆತವನ್ನು ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿ ನಿಭಾಯಿಸಿದವು ಮತ್ತು ಗಂಭೀರವಾದ ನೆರವಿಗೆ ಬದ್ಧವಾಗುವುದರಿಂದ ತಪ್ಪಿಸಿಕೊಂಡವು. ಮೋದಿಯವರ ಭಾಷಣ ಹೊರತುಪಡಿಸಿ, COP 28 ರಲ್ಲಿ ಭಾರತವು ಬಹುತೇಕ ಅಗೋಚರವಾಗಿತ್ತು ಮತ್ತು ಅದರ ಸೊಲ್ಲು ಕೇಳಿ ಬರಲಿಲ್ಲ. COP28
ಈ ವರೆಗೆ ನಡೆದ ಜಾಗತಿಕ ಪರಿಸರ ಸಮ್ಮೇಳನಗಳಲ್ಲಿ ದುಬೈನಲ್ಲಿನ COP 28 ಒಂದು ಮೈಲಿಗಲ್ಲಾಗಿದ್ದು, ಮೊದಲ ಐದು ವರ್ಷದ ಜಾಗತಿಕ ಪರಿಶೀಲನೆ (ಗ್ಲೋಬಲ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಟೇಕ್ – ಜಿ.ಎಸ್.ಟಿ) ಅಥವಾ ಪ್ಯಾರೀಸ್ ಒಪ್ಪಂದದ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ನಿಗದಿ ಪಡಿಸಿದ ಗುರಿಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ನಾವು ಎಲ್ಲಿದ್ದೇವೆ ಎಂಬುದರ ಮೌಲ್ಯಮಾಪನವನ್ನು ಮಾಡಬೇಕಿತ್ತು. ಹವಾಮಾನ ಬಿಕ್ಕಟ್ಟು. ಅನಿಲ ಹೊರಸೂಸುವಿಕೆ ತಗ್ಗಿಸುವಿಕೆ ಅಥವಾ ಕಡಿತ, ಹವಾಮಾನ ಪರಿಣಾಮಗಳಿಗೆ ಹೊಂದಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಅಥವಾ ಅದರ ವಿರುದ್ಧ ಸ್ಥಿತಿಸ್ಥಾಪಕತ್ವವನ್ನು ನಿಭಾಯಿಸುವುದು ಮತ್ತು ನಿರ್ಮಿಸುವುದು ಜಿ.ಎಸ್.ಟಿ ಯಲ್ಲಿ ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಅಭಿವೃದ್ಧಿಶೀಲ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಿಗೆ ಅದಕ್ಕಾಗಿ ಹಣಕಾಸು ಮತ್ತು ಇತರ ಬೆಂಬಲವನ್ನು ದೊರಕಿಸುವುದನ್ನೂ ಅದು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ದೇಶದ ಪಕ್ಷಗಳು ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ ನಾಗರಿಕ ಸಮಾಜ, ಖಾಸಗಿ ಕ್ಷೇತ್ರದಂತಹ ಇತರ ಪಾಲುದಾರರನ್ನು ಒಳಗೊಂಡ ಮೂರು ಹಂತದ ತಾಂತ್ರಿಕ ಸಂವಾದಗಳ ಮೂಲಕ ಪ್ಯಾರೀಸ್ ಒಪ್ಪಂದದಲ್ಲಿ ನಿಗದಿಪಡಿಸಿದಂತೆ ಜಿ.ಎಸ್.ಟಿ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯು 2023 ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು. ಅವರೆಲ್ಲ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದ ವಿವಿಧ ಅಭಿಪ್ರಾಯಗಳನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸುವ ವರದಿಯನ್ನು ಕೆಲವು ತಿಂಗಳ ಹಿಂದೆ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಲಾಯಿತು, ಮತ್ತು ಯುಎನ್ ಹವಾಮಾನ ಸಚಿವಾಲಯವು ಸಿದ್ಧಪಡಿಸಿದ ಸಂಶ್ಲೇಷಣಾ ವರದಿಯನ್ನು ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ನಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಇವೆರಡೂ COP 28 ಗೆ ಒಳಹರಿವಿನಂತೆ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತವೆ. COP 28 ನಲ್ಲಿನ ಜಿ.ಎಸ್.ಟಿ ಪರಿಶೀಲನೆಯ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ, ದೇಶಗಳು ಹೆಚ್ಚಿದ ಹೊರಸೂಸುವಿಕೆ ಕಡಿತದ ಗುರಿಗಳನ್ನು 2025 ರ ಮಧ್ಯಭಾಗದಲ್ಲಿ ಸಲ್ಲಿಸಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಆ ವರ್ಷದ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ನಡೆಯುವ COP 30 ನಲ್ಲಿ ಅವನ್ನು ಅಂತಿಮಗೊಳಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. COP28
ಭೂಮಿಯ ಮತ್ತು ಅದರ ಎಲ್ಲಾ ನಿವಾಸಿಗಳ ಭವಿಷ್ಯಕ್ಕಾಗಿ ಹವಾಮಾನ ಬದಲಾವಣೆ ತಡೆಯುವ ಅಗತ್ಯವಿರುವುದರಿಂದ COP 28 ಮತ್ತು ಜಿ.ಎಸ್.ಟಿ ಇನ್ನಷ್ಟು ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆಯನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. ಜಿ.ಎಸ್.ಟಿ ವರದಿಗಳು ಎಲ್ಲಾ ಪ್ರಮುಖ – ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಹವಾಮಾನ ಬದಲಾವಣೆಯ ಅಂತರ-ಸರ್ಕಾರಿ ಸಮಿತಿ (ಐಪಿಸಿಸಿ) – ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಅಧ್ಯಯನಗಳಿಂದ ಈಗಾಗಲೇ ತಿಳಿದಿರುವದನ್ನು ತಿಳಿಸುತ್ತವೆ. ಕೈಗಾರಿಕಾ ಪೂರ್ವದ ಮಟ್ಟಕ್ಕಿಂತ ಜಾಗತಿಕ ತಾಪನವನ್ನು 1.5 ಡಿಗ್ರಿ ಸಿ ಗೆ ನಿರ್ಬಂಧಿಸುವ ಗುರಿಯನ್ನು ಮುಟ್ಟುವ ಸಾಧ್ಯತೆ ವೇಗವಾಗಿ ಇಲ್ಲವಾಗುತ್ತಿದೆ. (2 ಡಿಗ್ರಿ ಸಿ ಯ ಹಿಂದಿನ ಗುರಿಯನ್ನು ವಾಸ್ತವಿಕವಾಗಿ ಕೈಬಿಡಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ಇಲ್ಲಿ ಗಮನಿಸಬೇಕು) ಹೊರಸೂಸುವಿಕೆಯ ಕಡಿತದ ಪ್ರಸ್ತುತ ಪ್ರಯತ್ನಗಳು ಏನೇನೂ ಸಾಲದು ಎಂದು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗುತ್ತಿದೆ. ಜಾಗತಿಕ ಸರಾಸರಿ ತಾಪಮಾನ ಏರಿಕೆಯು ಈಗಾಗಲೇ ಆ ಮಿತಿಗೆ ಅಪಾಯಕಾರಿಯಾಗಿ ಹತ್ತಿರದಲ್ಲಿದೆ ಈ ವರ್ಷ ಸುಮಾರು 80 ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಈ ಮಿತಿಯನ್ನು ಈಗಾಗಲೇ ಮುಟ್ಟಿದ್ದು, 2023 ಈ ಅತ್ಯಂತ ಬಿಸಿಯಾದ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಇದುವರೆಗಿನ ಅತ್ಯಂತ ಬಿಸಿಯಾದ ವರ್ಷವಾಗಿದೆ. ಈಗಾಗಲೇ, ತೀವ್ರವಾದ ಶಾಖದ ಅಲೆಗಳು, ಅನಾವೃಷ್ಟಿಗಳು, ಕಾಡಿನ ಬೆಂಕಿ, ಪ್ರವಾಹ ಮತ್ತು ತೀವ್ರ ಮಳೆಯ ಘಟನೆಗಳು ಜಗತ್ತಿನಾದ್ಯಂತ ಹೆಚ್ಚು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ವರದಿಯಾಗುತ್ತಿವೆ. ಧ್ರುವ ಮತ್ತು ಹಿಮನದಿಯ ಹಿಮದ ಕರಗುವಿಕೆ ಮತ್ತು ಸಮುದ್ರಮಟ್ಟದ ಏರಿಕೆಗಳೂ ಮತ್ತೆ ಹಿಂದಿನ ಸ್ಥಿತಿಗೆ ಮರಳಲಾಗದಂತೆ ಜರುಗುತ್ತಿರುವಂತೆ ಕಾಣುತ್ತಿದೆ. ಹವಾಮಾನ ಬದಲಾವಣೆಗೆ ಕಾರಣವಾಗುವ ಹಸಿರುಮನೆ ಅನಿಲಗಳ (ಜಿಎಚ್ ಜಿ) – ಅದರಲ್ಲೂ ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಇಂಗಾಲದ ಡೈಆಕ್ಸೈಡ್ – ಹೊರಸೂಸುವಿಕೆಯನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸುವ ತುರ್ತು ದುಬೈನ ಕಾರ್ಯಸೂಚಿಯಲ್ಲಿ ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿತ್ತು.
ತೈಲ ಉದ್ಯಮದ ಪ್ರಭಾವ
ಆರಂಭದಿಂದಲೂ, ಎಲ್ಲಾ ಜಿಎಚ್ ಜಿಗಳಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು 75 ಪ್ರತಿಶತದಷ್ಟು ಮತ್ತು ಜಾಗತಿಕ ಇಂಗಾಲದ ಡೈಆಕ್ಸೈಡ್ (ಸಿಒ 2) ಹೊರಸೂಸುವಿಕೆಯ ಶೇಕಡಾ 90 ರಷ್ಟಕ್ಕೆ ಮೂಲಕಾರಣವಾದ ಪಳೆಯುಳಿಕೆ ಇಂಧನಗಳು (ಅಂದರೆ ಕಲ್ಲಿದ್ದಲು, ತೈಲ ಮತ್ತು ನೈಸರ್ಗಿಕ ಅನಿಲ) COP 28 ರ ಮಾತುಕತೆಗಳ ನಡಾವಳಿಗಳ ಕೇಂದ್ರದಲ್ಲಿತ್ತು. ಪಳೆಯುಳಿಕೆ ಇಂಧನಗಳ ಪಾತ್ರವನ್ನು ಮತ್ತು ಹೊರಸೂಸುವಿಕೆಯನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸುವ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಯತ್ನಗಳು ಈ ಇಂಧನಗಳ ಬಳಕೆಯನ್ನು (ಉದಾ : ವಿದ್ಯುತ್ ಉತ್ಪಾದನೆ ಮತ್ತು ಸಾರಿಗೆಯಲ್ಲಿ) ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುವ ಗುರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ. ಆದರೂ COP ಸಮ್ಮೇಳನದಲ್ಲಿ ಪಳೆಯುಳಿಕೆ ಇಂಧನಗಳು ಕಾರ್ಯಸೂಚಿಯಲ್ಲಿರುವುದು COP 28 ರಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಎಂಬುದು ಆಶ್ಚರ್ಯಕರವಾದರೂ ನಿಜ! COP28
COP 28 ದುಬೈನಲ್ಲಿ ನಡೆಯುತ್ತಿದ್ದುದರಿಂದ, ಸಮ್ಮೇಳನದ ಮೇಲೆ ತೈಲ ಉದ್ಯಮದ ಮತ್ತು ಅದರ ಪೋಷಕ ಸರ್ಕಾರಗಳ ಪ್ರಭಾವದ ಬಗ್ಗೆ ಆತಂಕಗಳು ಈಗಾಗಲೇ ಇದ್ದವು. ವಿಶ್ವದ ಅತಿದೊಡ್ಡ ತೈಲ ಮತ್ತು ಅನಿಲ ಉತ್ಪಾದಕರಲ್ಲಿ ಒಂದಾದ ಅಬುಧಾಬಿ ನ್ಯಾಷನಲ್ ಆಯಿಲ್ ಕಂಪನಿಯ ಸಿಇಒ, ಹಾಗೂ ಯುಎಇ ಮಂತ್ರಿ ಯಾಗಿರುವ ಡಾ. ಸುಲ್ತಾನ್ ಅಲ್-ಜಾಬರ್, COP 28 ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿದ್ದದ್ದು ಇನ್ನಷ್ಟು ಆತಂಕಗಳಿಗೆ ಕಾರಣವಾಗಿತ್ತು. ಇದು ಸಾಲದೆಂಬಂತೆ “ಹವಾಮಾನ ಬದಲಾವಣೆಯನ್ನು ನಿಭಾಯಿಸಲು ಪಳೆಯುಳಿಕೆ ಇಂಧನಗಳನ್ನು ಕಡಿತಗೊಳಿಸಲು ಯಾವುದೇ ವಿಜ್ಞಾನ” ಕರೆ ನೀಡುವುದಿಲ್ಲ ಎಂದು ಸಂದರ್ಶನವೊಂದರಲ್ಲಿ ಅವರ ಹೇಳಿಕೆ ಎಲ್ಲರೂ ಹುಬ್ಬೇರಿಸುವಂತೆ ಮಾಢಿತ್ತು. COP ಸಮ್ಮೇಳನಗಳಲ್ಲಿ ಪಳೆಯುಳಿಕೆ ಇಂಧನ ಕಂಪನಿಗಳ ಪಾಲುಗೊಳ್ಳುವಿಕೆಯನ್ನು ಸ್ಥಿರವಾಗಿ ಹೆಚ್ಚಿಸುತ್ತಿವೆ ಎಂದು ಪತ್ರಕರ್ತರು ಮತ್ತು ಕಾರ್ಯಕರ್ತರು ಗಮನಿಸಿದ್ದರು, ಆಗಾಗ್ಗೆ ಅಧಿಕೃತ ದೇಶದ ನಿಯೋಗಗಳ ಸದಸ್ಯರಾಗಿಯೂ ಸಹ, ಮುಖ್ಯ ಸಮಾಲೋಚನಾ ಕೊಠಡಿಗಳಿಗೆ ಅವರು ಪ್ರವೇಶ ಗಿಟ್ಟಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದರು. ಅವರ ಸಂಖ್ಯೆಯು ದುಬೈನಲ್ಲಿ 2000 ರವರೆಗೆ ಏರಿತ್ತು. ಇದು ಯಾವುದೇ ಒಂದು ದೇಶದ (ಅತ್ಯಂತ ದೊಡ್ಡ ನಿಯೋಗ ಬ್ರೆಜಿಲ್ ನದ್ದು 400) ನಿಯೋಗದ ಸದಸ್ಯರೆ ಸಂಖ್ಯೆಗಿಂತ ದೊಡ್ಡದಾಗಿತ್ತು ಎಂಬುದು ಗಮನಾರ್ಹ. COP28
ಸಕಾರಾತ್ಮಕ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ, ಸತತ ಮೂರು ಜಿ.ಎಸ್.ಟಿ ಕರಡು ಪಠ್ಯಗಳು ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಸಂಶೋಧನೆಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿಧ್ವನಿಸಿದವು. 1.5 ಡಿಗ್ರಿ ಸಿ ಗುರಿಯನ್ನು ಸಾಧಿಸಿಬೇಕಾದರೆ, 2019 ರ ಮಟ್ಟಕ್ಕೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ “2030 ರ ವೇಳೆಗೆ ಜಾಗತಿಕ ಶೇಕಡಾ 43 ಮತ್ತು 2035 ರ ವೇಳೆಗೆ 60 ಪ್ರತಿಶತದಷ್ಟು ಹೊರಸೂಸುವಿಕೆಯ, ತೀವ್ರ ಕ್ಷಿಪ್ರ ಮತ್ತು ನಿರಂತರ ಕಡಿತದ ಅಗತ್ಯವಿದೆಯೆಂದು ಈ ವರದಿ ಪುನರುಚ್ಚರಿಸಿದೆ. ಇದು ಜಾಗತಿಕ ಹೊರಸೂಸುವಿಕೆಯು 2020 ರ ಆಸುಪಾಸಿನಲ್ಲಿ ಅಥವಾ ಕನಿಷ್ಠ 2025 ರ ವೇಳೆಗೆ ನಿರೀಕ್ಷಿಸಲಾಗಿರುವ ಗರಿಷ್ಠ ಮಟ್ಟ ತಲುಪಿ, 2050 ರ ವೇಳೆಗೆ ನಿವ್ವಳ-ಶೂನ್ಯ CO2 ಅನ್ನು ತಲುಪಲು ಕೂಡಾ ಅಗತ್ಯ ಎಂದಿವೆ ಸಂಶೋಧನೆಗಳು. COP28
ಆಘಾತಕಾರಿ ಕರಡುಗಳು
ಪಳೆಯುಳಿಕೆ ಇಂಧನಗಳ ಹಂತ-ಹಂತವಾಗಿ ಕಡಿತ ಅಥವಾ ನಿಲುಗಡೆ ಮಾಡುವ ಕೆಲವು ಆಸಕ್ತಿದಾಯಕ ಉಲ್ಲೇಖಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದ್ದ ಆರಂಭಿಕ ಪರಿಶೋಧನಾ ಕರಡಿಗೆ ಮಿಶ್ರ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಗಳು ಬಂದವು. ಆದರೆ ಅದನ್ನು ಸಮಂಜಸವಾದ ಆರಂಭಿಕ ಕರಡಾಗಿ ಸ್ವೀಕರಿಸಲಾಯಿತು. ಹೆಚ್ಚಿನ ಮಾತುಕತೆಗಳ ನಂತರ ಅಧ್ಯಕ್ಷರು ಸಿದ್ಧಪಡಿಸಿದ ಎರಡನೆಯ ಕರಡನ್ನು ಅಂತಿಮ ದಿನದ ಹಿಂದಿನ ದಿನದಂದು ಮಾತ್ರ ಹಂಚಲಾಯಿತು. ಬೇಕೆಂತಲೇ ಹೀಗೆ ಮಾಡಲಾಯಿತೇ ಇಲ್ಲವೇ ಎಂಬದು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಲಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ಈ ಕರಡು ಎಲ್ಲಾ ವಿಭಾಗಗಳಿಂದಲೂ ತೀವ್ರ ಆಕ್ರೋಶಭರಿತ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಗಳನ್ನು ಉಂಟು ಮಾಡಿತು. “ಪಳೆಯುಳಿಕೆ-ಇಂಧನ ಉತ್ಪಾದನೆ ಮತ್ತು ಬಳಕೆ”ಯ ಕಡಿತ“ ಮತ್ತು “ಹೊರಸೂಸುವಿಕೆಯ ಕಡಿತದ” ಕಡೆಗೆ ದೇಶಗಳು ”ಕೈಗೊಳ್ಳಬಹುದಾದ ಕ್ರಮ”ಗಳ ಆಯ್ಕೆಗಳ ಪಟ್ಟಿಯನ್ನು ಮಾತ್ರ ಇದು ನೀಡಿತು. ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಹೊಂದಿದ ಶ್ರೀಮಂತ ದೇಶಗಳಿಂದ ಹಣಕಾಸಿನ ನೆರವಿನ ಬಗ್ಗೆ ಸೊಲ್ಲಿರಲಿಲ್ಲ. ಸಣ್ಣ ದ್ವೀಪ ರಾಜ್ಯಗಳು ಈ ಪಠ್ಯವನ್ನು ಮರಣದಂಡನೆ ಎಂದು ಕರೆದವು, ಆಫ್ರಿಕನ್ ದೇಶಗಳು ಹಣದ ನೆರವಿನ ಬಗ್ಗೆ ಭರವಸೆ ನೀಡದೆ ದುಬೈನಿಂದ ಹೊರಹೋಗುವುದಿಲ್ಲ ಎಂದು ಹೇಳಿದವು. ಇಂತಹ ಪಠ್ಯದೊಂದಿಗೆ 1.5 ಡಿಗ್ರಿ ಸಿ ಗುರಿಯನ್ನು ಸಾಧಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ ಎಂದು ಯುರೋ ಕೂಟ ಹೊರನಡೆಯುವ ಬೆದರಿಕೆ ಹಾಕಿತು. COP28
ಅನಿವಾರ್ಯವಾಗಿ, COP 28 ಸಮ್ಮೇಳನವನ್ನು ಒಂದು ದಿನ ವಿಸ್ತರಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ಮೂಲ ಮುಕ್ತಾಯದ ದಿನದ ಪೂರ್ಣ ಒಂದು ದಿನದ ನಂತರ ಅಂದರೆ ಡಿಸೆಂಬರ್ 13 ರ ಬೆಳಿಗ್ಗೆ ಹೊಸ ಪಠ್ಯವನ್ನು ಮಂಡಿಸಲಾಯಿತು. ಈ ಕರಡು “ಪಳೆಯುಳಿಕೆ ಇಂಧನಗಳಿಂದ ಪರಿವರ್ತನೆ” ಗೆ ಕರೆ ಕೊಟ್ಟಿತು. ಹಲವಾರು ದೇಶಗಳು ಮತ್ತು ವೀಕ್ಷಕರು ಇದು ಪಳೆಯುಳಿಕೆ ಇಂಧನ ಯುಗದ ಅಂತ್ಯದ ಸಂಕೇತವೆಂದು ಅರ್ಥೈಸಬೇಕು ಎಂದು ಸೂಚಿಸಿದರು. ಈ ರಾಜಿ ಕುರಿತ ನಿಟ್ಟುಸಿರಿನಿಂದಾಗಿ ಈ ಕರಡಿನಲ್ಲಿನ ಹಲವು ಗಂಭೀರ ನ್ಯೂನತೆಗಳನ್ನು ದುರದೃಷ್ಟವಶಾತ್ ಕಡೆಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ.COP28
ಅಂತಿಮ ಕರಡು ಪಳೆಯುಳಿಕೆ ಇಂಧನಗಳ ಉತ್ಪಾದನೆ ಮತ್ತು ಬಳಕೆಯನ್ನು ಇನ್ನಷ್ಟು ಕಾಲ ಮುಂದುವರೆಸುವ ಅನೇಕ ಲೋಪದೋಷಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು. ಅತ್ಯಾಧುನಿಕ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಕಂಪನಿಗಳು ಮತ್ತು ಶ್ರೀಮಂತ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಹೊಂದಿದ ದೇಶಗಳ ಪರವಾಗಿತ್ತು. ಶಕ್ತಿಯ ಹಂತ-ಹಂತ ಕಡಿತಕ್ಕೆ ಕರೆ ಮಾಡುವಾಗ, “ಬಿಡುಗಡೆಯಾದ ಇಂಗಾಲವನ್ನು ಸೆರೆಹಿಡಿಯದೆ ಮತ್ತು ಹೇಗಾದರೂ ಬಳಸದೆ ಅಥವಾ ಸಂಗ್ರಹಿಸದೆ ಶಕ್ತಿ ಉತ್ಪಾದಿಸುವ ಕಲ್ಲಿದ್ದಲನ್ನು” ಹಂತ ಹಂತವಾಗಿ ಕಡಿತ ಮಾಡಲು ಕರೆ ನೀಡುತ್ತದೆ. “ಕಡಿಮೆ ಇಂಗಾಲದ ಇಂಧನ”, “ಕಡಿಮೆ-ಹೊರಸೂಸುವಿಕೆ” ತಂತ್ರಜ್ಞಾನಗಳಿಗೆ ಹಾಗೂ “ಕಡಿಮೆ-ಇಂಗಾಲದ ಹೈಡ್ರೋಜನ್, ” ಮತ್ತು “ಪರಿವರ್ತನೆ ಇಂಧನಗಳು” (ನೈಸರ್ಗಿಕ ಅನಿಲ ಸಹ ಪಳೆಯುಳಿಕೆ ಇಂಧನವೇ ಆದರೂ, ಅದನ್ನು ವಿವರಿಸಲು ಯುರೋಪ್ ಮತ್ತು ಯುಎಸ್ ನಲ್ಲಿ ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗುವ ಪದ) ಮುಂತಾದ ಇಂಧನಗಳಿಗೆ ವಿನಾಯಿತಿ ನೀಡುವ ಮೂಲಕ ಅವುಗಳಿಗೆ ಮುಂದುವರೆಯಲು ಬಾಗಿಲು ತೆರೆಯಲಾಗಿದೆ. ಇವೆಲ್ಲವೂ ಬಹಳ ಸಡಿಲವಾದ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಗಳು ಮತ್ತು ಮಾನದಂಡಗಳು ಎಂಬುದನ್ನೂ ಗಮನಿಸಬೇಕು. Carbon Capture, Utilisation And Storage (CCUS – ಇಂಗಾಲ ಸೆರೆಹಿಡಿಯುವ, ಬಳಕೆ ಮತ್ತು ಸಂಗ್ರಹಣೆ ) ಬಗ್ಗೆ ಕರಡು ವಿಶೇಷ ಉಲ್ಲೇಖವನ್ನು ನೀಡಿದೆ, ಇದು ಹೆಚ್ಚು ದುಬಾರಿಯಾಗಿದೆ, ಮತ್ತು ಇನ್ನೂ ವಾಣಿಜ್ಯ ಕಾರ್ಯಸಾಧ್ಯತೆಯನ್ನು ಸಾಧಿಸಿಲ್ಲ ಮತ್ತು ಅಂತಿಮವಾಗಿ ಅದರ ಹೊರಸೂಸುವಿಕೆಯ ಉಳಿತಾಯ ಸಹ ತಿಳಿದಿಲ್ಲ. ಹೊರಸೂಸುವಿಕೆ ಕಡಿತ ಮತ್ತು ಶುದ್ಧ ಶಕ್ತಿಯತ್ತ ಸಾಗುವಾಗ, ಕರಡು ಸಮರ್ಪಕವಾಗಿ ಸಮಾನತೆ ಅಥವಾ ಸಾಮಾನ್ಯ ಆದರೆ ವಿಭಿನ್ನ ಜವಾಬ್ದಾರಿಯನ್ನು (ಸಿಬಿಡಿಆರ್) ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿಲ್ಲ, ಎಲ್ಲಾ ದೇಶಗಳಿಗೆ ಸಮಾನ ಜವಾಬ್ದಾರಿ ಹೇರುವ ಯುಎಸ್. ಒತ್ತಡ ಇದಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಗಿರಬಹುದು.
ಈ ಕರಡು ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಹೊಂದಿದ ದೇಶಗಳ ಹಣಕಾಸಿನ ನೆರವಿನ ವಿಷಯದ ಕುರಿತು ಮತ್ತಷ್ಟು ಖಚಿತ ಮಾತುಕತೆ ಮಾಡಲಿಲ್ಲ, ಇದು ಹವಾಮಾನ ಪೀಡಿತ ದುರ್ಬಲ ದೇಶಗಳಿಗೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ದುಃಖವನ್ನುಂಟು ಮಾಡಿತು. ಎಷ್ಟೇ ಅಸಮರ್ಪಕವಾಗಿದ್ದರೂ 2020 ರ ವೇಳೆಗೆ ವರ್ಷಕ್ಕೆ 100 ಶತಕೋಟಿ ಡಾಲರುಗಳಷ್ಟು ಹವಾಮಾನ ನೆರವು ನೀಡುವ ಶ್ರೀಮಂತ ದೇಶಗಳ ಹಿಂದಿನ ಭರವಸೆಯನ್ನು ಈಡೇರಿಸಲಾಗಿಲ್ಲ ಎಂದು ಕರಡು ಕಳವಳ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದೆ ಅಷ್ಟೇ. 2030 ರ ಪೂರ್ವದ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿಯೇ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಶೀಲ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಿಗೆ ಸುಮಾರು 5800-5900 ಶತಕೋಟಿ ಡಾಲರುಗಳ ನೆರವಿನ ಅಗತ್ಯವಿದೆ ಎಂದು ಜಿಎಸ್.ಟಿ ವರದಿಗಳ ಅಂದಾಜನ್ನು ಅದು ಪುನರಾವರ್ತಿಸಿತಷ್ಟೇ. ಇದರಲ್ಲಿ “ಶುದ್ಧ ಇಂಧನ ಪರಿವರ್ತನೆ”ಗೆ ವರ್ಷಕ್ಕೆ 4300 ಶತಕೋಟಿ ಡಾಲರ್ ಅಗತ್ಯವಿರುತ್ತದೆ. ಕರಡಿನಲ್ಲಿ ಯಾವುದೇ ಹೊಸ ಗುರಿಗಳನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾಗಿಲ್ಲ, ಮೊದಲ ದಿನ ಭಾರೀ ಪ್ರಚಾರದೊಂದಿಗೆ ಘೋಷಿಸಲಾದ ಹೊಸ “ನಷ್ಟ ಮತ್ತು ಹಾನಿ ನಿಧಿ”ಗೆ ನಿಖರ ಸಂಖ್ಯೆ ಕೊಡಲಿಲ್ಲ ಮತ್ತು ಅದಕ್ಕೆ ಕೇವಲ 47 ಕೋಟಿ ಡಾಲರ್ ನೆರವಿನ ಭರವಸೆ ಮಾತ್ರ ಬಂತು.COP28
ಇದನ್ನು ಓದಿ : ನಿರುದ್ಯೋಗ ಸೃಷ್ಟಿಸುವ ‘ಮುಕ್ತ ವ್ಯಾಪಾರ’ ಎಂಬ ಟೊಳ್ಳು ತರ್ಕ ನಿರುದ್ಯೋಗ ಸೃಷ್ಟಿಸುವ ‘ಮುಕ್ತ ವ್ಯಾಪಾರ’ ಎಂಬ ಟೊಳ್ಳು ತರ್ಕ
ಬಲಾತ್ಕಾರದ ದುಬೈ ಘೋಷಣೆ
ಅಂತಿಮ ಕರಡು ಪ್ರಕಟವಾದ ಕೆಲವೇ ಗಂಟೆಗಳ ನಂತರ ಸಮಾರೋಪವನ್ನು ಕರೆಯಲಾಯಿತು, ಇದು ವಿವಿಧ ದೇಶದ ನಿಯೋಗಗಳಿಗೆ ಚರ್ಚೆಗೆ ಸ್ವಲ್ಪ ಸಮಯವನ್ನೂ ನೀಡಲಿಲ್ಲ. ಸಮಾರೋಪಕ್ಕೆ ಪ್ರತಿನಿಧಿಗಳು ಇನ್ನೂ ಸೇರುತ್ತಿರುವಾಗ, ಅಧ್ಯಕ್ಷರು ಕರಡನ್ನು ತ್ವರಿತವಾಗಿ ಮಂಡಿಸಿದರು, ಯಾವುದೇ ಆಕ್ಷೇಪಣೆಗಳಿಲ್ಲ ಎಂದು ಘೋಷಿಸಿ ಮಂಜೂರಾಗಿದೆಯೆಂದರು ! ಲೈವ್ ಪ್ರಸಾರದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿನಿಧಿಗಳ ದಿಗ್ಭ್ರಮೆಗೊಂಡದ್ದು, ನಂತರ ನಿಧಾನವಾಗಿ ಚಪ್ಪಾಳೆ ಆರಂಭವಾಗಿ ನಿಂತು ಗೌರವಿಸುವ ಸಂಪ್ರದಾಯ ಪಾಲಿಸಲಾಯಿತು. ಭಾರೀ ವಾಗ್ವಾದ ನಡೆಯುವ ಹವಾಮಾನ ಸಮ್ಮೇಳನಗಳಲ್ಲಿ ಆಗಾಗ್ಗೆ ನಡೆಯುವಂತೆ, ಒಮ್ಮತದಂತೆ ಕಾಣುವ ಒಪ್ಪಂದವನ್ನು ವಿರೋಧಿಸುವುದಕ್ಕಿಂತ ‘ಹೇಗೋ ಏನೋ ಒಂದು ಒಪ್ಪಂದವಾಯಿತಲ್ಲ’, ಎಂಬುದೇ ಲೇಸು ಎಂಬ ಭಾವನೆ ಹೆಚ್ಚಾಗಿತ್ತು.
ಅಸಮಾಧಾನದ ಧ್ವನಿಗಳು ಸಮ್ಮೇಳನದ ನಂತರ ವ್ಯಕ್ತವಾದವು. ಸಣ್ಣ ದ್ವೀಪ ರಾಜ್ಯಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವ ಸಮೋವಾದ ಪ್ರತಿನಿಧಿ, ಅವರು ಮತ್ತು ಇತರ ದ್ವೀಪ ನಿಯೋಗಗಳು ತಮ್ಮ ಅನುಪಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ಪಠ್ಯವನ್ನು ಹೊರಗಡೆ ಚರ್ಚಿಸುತ್ತಿರುವಾಗ ಅದನ್ನು ಮಂಜೂರಾಗಿದೆ ಎಂದು ಘೋಷಿಸಲಾಯಿತು ಎಂದು ದೂರಿದರು. ತಮ್ಮ ಆಕ್ಷೇಪಣೆಗಳ ಸುದೀರ್ಘ ಪಟ್ಟಿಯನ್ನು ಬಿಚ್ಚಿಟ್ಟರು. ಆಫ್ರಿಕಾದಿಂದ ಇನ್ನೂ ಅನೇಕ ಧ್ವನಿಗಳು ಬಂದವು. ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಪಳೆಯುಳಿಕೆ ಇಂಧನಗಳ ಬಗೆಗಿನ ಸಡಿಲ ಧೋರಣೆ ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸಿನ ನೆರವಿನ ಕೊರತೆಯನ್ನು ತೀವ್ರವಾಗಿ ಟೀಕಿಸಲಾಯಿತು. COP28
COP 28 ಘೋಷಣೆಯು ಹಿಂದಿನ ಘೋಷಣೆಗಳ ಬಹುತೇಕ ಎಲ್ಲ ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ದೇಶಗಳು ಈಗಾಗಲೇ ಜಾರಿ ಮಾಡಲು ಯತ್ನಿಸುತ್ತಿರುವ “ಪಳೆಯುಳಿಕೆ ಇಂಧನಗಳಿಂದ ಪರಿವರ್ತನೆ”ಯ ನಿರ್ಧಾರವನ್ನು ದಾಖಲಿಸುವುದರ ಹೊರತಾಗಿ, ಮತ್ತು 1.5 ಡಿಗ್ರಿ ಸಿ ಗುರಿಯನ್ನು ಸಾಧಿಸಲು ಹೆಚ್ಚಿನ ಹೊರಸೂಸುವಿಕೆ ಕಡಿತದ ವಿಶಾಲ ಜಾಗತಿಕ ಗುರಿಯನ್ನು ಸೂಚಿಸಿದ್ದು ಬಿಟ್ಟರೆ COP28 ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಾಧನೆಯನ್ನೇನೂ ಮಾಡಲಿಲ್ಲ. ದೇಶಗಳ ಚಿಂತನೆಗೆ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನ ನೀಡಲು 2025 ರಲ್ಲಿ ಹೊಸ ಗುರಿಗಳತ್ತ ಮಾರ್ಗಸೂಚಿಯನ್ನೂ ರಚಿಸಲಾಗಿಲ್ಲ. ಹಣಕಾಸಿನ ನೆರವು ಏರಿಸುವುದೂ ನಡೆಯಲಿಲ್ಲ. ಹೊಂದಾಣಿಕೆಗೆ ಜಾಗತಿಕ ಗುರಿಯನ್ನು ಅರ್ಧ ಬೆಂದ ಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ಬಿಡಲಾಯಿತು. ಹಲವಾರು ಇತರ ದಾಖಲೆಗಳನ್ನು ಅಂತಿಮಗೊಳಿಸಲಾಗಿಲ್ಲ ಅಥವಾ ಅನುಮೋದಿಸಲಾಗಿಲ್ಲ. ಮತ್ತೊಂದೆಡೆ, ಪಳೆಯುಳಿಕೆ ಇಂಧನ ಉದ್ಯಮವು ಸಂತೋಷದಿಂದ ಹಿಂತಿರುಗಿತು, ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಹೊಂದಿದ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು ಅಂತರ-ರಾಷ್ಟ್ರ ಸಮಾನತೆಯ ವಿರುದ್ಧ ಮತ್ತೊಂದು ಹೊಡೆತವನ್ನು ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿ ನಿಭಾಯಿಸಿದವು ಮತ್ತು ಗಂಭೀರವಾದ ನೆರವಿಗೆ ಬದ್ಧವಾಗುವುದರಿಂದ ತಪ್ಪಿಸಿಕೊಂಡವು.
ಭಾರತ ಅಗೋಚರವಾಗಿತ್ತು.
ಆರಂಭಿಕ ದಿನದಂದು ಸರ್ಕಾರದ ಮುಖ್ಯಸ್ಥರ ಭಾಷಣಗಳ ಭಾಗವಾಗಿ ಪಿಎಂ ಮೋದಿಯವರ ಭಾಷಣ ಹೊರತುಪಡಿಸಿ, COP 28 ರಲ್ಲಿ ಭಾರತವು ಬಹುತೇಕ ಅಗೋಚರವಾಗಿತ್ತು ಮತ್ತು ಅದರ ಸೊಲ್ಲು ಕೇಳಿ ಬರಲಿಲ್ಲ. ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿಯವರ ಭಾಷಣವು ನಾಟಕೀಯವಾಗಿದ್ದರೂ, ಜಾಗತಿಕ ಮಾಧ್ಯಮಗಳು ಇದನ್ನು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಕಡೆಗಣಿಸಿದವು.. ಸಮಯಕ್ಕೆ ಸುಮಾರು ಒಂದು ದಶಕದ ಮೊದಲು ಭಾರತ ತನ್ನ ಉದ್ದೇಶಿತ ಗುರಿಯನ್ನು ಸಾಧಿಸಿದೆ ಎಂದು ಅವರು ಹೇಳಿದರು. ಹೇಳಿಕೆಯನ್ನು ಇನ್ನೊಂದು ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಓದಿದ್ದರೆ ನಿರೀಕ್ಷಿತ ಚಪ್ಪಾಳೆ ಮುಜುಗರಕ್ಕೆ ಒಳಗಾಗಬಹುದು, ಅಂದರೆ, ಭಾರತವು ಉದ್ದೇಶಪೂರ್ವಕವಾಗಿ ಕಡಿಮೆ ಗುರಿಯನ್ನು ನಿಗದಿಪಡಿಸಿದೆ ಮತ್ತು ಅದನ್ನು ಮೊದಲೇ ಸಾಧಿಸಿದೆ, ಭಾರತವು ತನ್ನ ಗುರಿಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚು ಪರಿಷ್ಕರಿಸುವ ಬೇಡಿಕೆಗಳನ್ನು ಅದು ಪ್ರೇರೇಪಿಸಬಹುದಿತ್ತು! 2005-10ರ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಹೊರಸೂಸುವಿಕೆಯ ತೀವ್ರತೆಯಲ್ಲಿ ಭಾರತವು ವಾರ್ಷಿಕ ಶೇಕಡಾ 2.5 ರಷ್ಟು ಸುಧಾರಣೆಯನ್ನು ಸಾಧಿಸಿದೆ ಎಂದು ಭಾರತದ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯವಾಗಿ ನಿರ್ಧರಿಸಿದ ಕೊಡುಗೆ (ಎನ್ ಡಿಸಿ) ಹೇಳಿದೆ, ಆದರೆ 2030 ರ ಗುರಿ ವಾರ್ಷಿಕ ಶೇಕಡಾ 1.5 ರಷ್ಟಿದೆ! ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾದ ನವೀಕರಿಸಬಹುದಾದ ಇಂಧನ ಸಾಮರ್ಥ್ಯದ ಶೇಕಡಾವಾರು ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ಸಹ ಇದೇ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯಿದೆ.
COP ಜತೆಗೆ ಅದರ ಮುಖ್ಯ ಭಾಗವಾಗಿರದೆ ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಅನೇಕ ವಲಯ ಚರ್ಚೆಗಳು ಮತ್ತು ಒಪ್ಪಂದಗಳಲ್ಲಿ ಭಾರತವು ಭಾಗವಹಿಸಲಿಲ್ಲ ಅಥವಾ ಸಹಿ ಮಾಡಲಿಲ್ಲ. ಇತ್ತೀಚಿನ COP ಗಳಲ್ಲಿ ಈ ಪ್ರವೃತ್ತಿ ಹೆಚ್ಚಾಗಿದೆ, ವಿಶೇಷವಾಗಿ COP ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯು ತುಂಬಾ ನಿಧಾನವಾಗಿ ಚಲಿಸುತ್ತಿದೆಯಾದ್ದರಿಂದ ಕೃಷಿ ಮತ್ತು ಆಹಾರ ಸುರಕ್ಷತೆ, ಆರೋಗ್ಯ, ನಗರೀಕರಣ, (ದೆಹಲಿಯಲ್ಲಿ ಜಿ 20 ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾದ) ನವೀಕರಿಸಬಹುದಾದ ಇಂಧನ, ಪರಮಾಣು ಶಕ್ತಿ ಮತ್ತು ಹೈಡ್ರೋಜನ್ ಕುರಿತು ಪ್ರಮುಖ ಒಪ್ಪಂದಗಳಿಗೆ ಸಹಿ ಹಾಕಲಾಯಿತು.
ಭಾರತವು ತನ್ನ ಹೊಸ, ಬೆಳೆದ ಎನ್ ಡಿಸಿ ಗುರಿಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಮತ್ತು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಹೊಂದಾಣಿಕೆಯ ಯೋಜನೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಶ್ರಮಿಸಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ, ಇದಕ್ಕೆ COP 28 ರಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಒತ್ತು ನೀಡಲಾಯಿತು. ಅದರ ಸ್ವಭಾವತಃ, ಇದು ರಾಜ್ಯ ಸರ್ಕಾರಗಳು ಮತ್ತು ಇತರ ಪಾಲುದಾರರ ಸಹಭಾಗಿತ್ವದಲ್ಲಿ ರೂಪೀಕರಣ, ಯೋಜನೆ ಮತ್ತು ಅನುಷ್ಠಾನವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುತ್ತದೆ. ರಾಜ್ಯ ಸರಕಾರಗಳ ಜತೆ ಸಹಕಾರದಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುವ ಇಂತಹ ಮಾದರಿಗೆ ಪ್ರಸ್ತುತ ಕೇಂದ್ರ ಸರಕಾರಕ್ಕೆ ಒಗ್ಗಿದ್ದಲ್ಲ. ಹಾಗಾಗಿ ಇದು ಹೇಗೆ ಜಾರಿಯಾಗುತ್ತದೆ ಎಂಬ ಪ್ರಶ್ನೆ ಉಳಿದು ಬಿಡುತ್ತದೆ.
